Karmienie wcześniaka mlekiem matki

Mleko matki ma szczególnie duże znaczenie dla wcześniaków, jednak bezpośrednie karmienie piersią może wiązać się z wyzwaniami. Przeczytaj porady naszych ekspertów, aby zapewnić wcześniakowi wszystkie zalety Twojego pokarmu

Jeżeli Twoje dziecko urodzi się przed 37. tygodniem ciąży, zostanie zakwalifikowane jako wcześniak.{1} Nie znamy wszystkich przyczyn przedwczesnych narodzin, jednak istnieją czynniki, które zwiększają ich prawdopodobieństwo. Należą do nich ciąża bliźniacza lub mnoga, niektóre zaburzenia zdrowotne wpływające na stan matki lub płodu oraz wystąpienie przedwczesnego porodu w przeszłości.

Ponieważ czas przebywania wcześniaków w łonie matki jest krótszy, ich rozwój w momencie porodu jest niepełny, przez co mogą one być bardziej narażone na choroby i infekcje. Konieczny może także być pobyt na OIOM-ie dla noworodków.

Dlaczego mleko matki jest tak ważne dla wcześniaka?

Mleko matki, które ma duże znaczenie dla optymalnego wzrostu i rozwoju donoszonych niemowląt, jest szczególnie ważne dla dzieci urodzonych przedwcześnie.

W czasie ciąży istotne czynniki, takie jak DHA (kwas tłuszczowy kluczowy dla prawidłowego rozwoju mózgu i oczu)oraz immunoglobulina G (przeciwciało), przekazywane są z organizmu matki do płodu poprzez łożysko.{2,3} Ze względu na przedwczesne narodziny, wcześniaki nie otrzymują tych czynników w wystarczającej ilości. Mleko ich matek zawiera jednak więcej tłuszczu oraz wydzielniczej immunoglobuliny w porównaniu z pokarmem matek niemowląt donoszonych.{4}

Także przewody pokarmowe niemowląt urodzonych przedwcześnie nie są w pełni rozwinięte, co może powodować trudności z trawieniem oraz wchłanianiem składników odżywczych. Dlatego tak duże znaczenie ma pożywienie, z którym mogą poradzić sobie ich wrażliwe jelita. Twoje mleko zawiera enzymy wspomagające trawienie u dziecka,{5} a także czynnik wzrostu naskórka, który wspiera dojrzewanie jelit.{6} U wcześniaków karmionych wyłącznie mlekiem matki zaobserwować można znacznie niższą przepuszczalność jelit w porównaniu do narodzonych przedwcześnie dzieci, którym podawano głównie mieszankę mleczną. Oznacza to, że do krwiobiegu przedostaje się mniej cząstek mogących wywoływać choroby.{7}

Pokarm kobiecy ma tak duże znaczenie dla wcześniaków, że jeśli ich matki – z różnych powodów – nie mogą im go od razu zapewnić, warto zastąpić je mlekiem od dawczyń zamiast decydować się na podawanie mieszanki mlecznej. 

Czy mleko matki zapewnia wcześniakom lepsze zdrowie?

Twój pokarm zawiera substancje ochronne przeciwdziałające poważnym problemom zdrowotnym, na które narażony może być wcześniak,{8} takim jak silne infekcje,{9} retinopatia wcześniacza (mogąca powodować utratę wzroku){10} oraz dysplazja oskrzelowo-płucna (przewlekła choroba płuc).{11}

Im więcej mleka matki otrzymuje Twoje dziecko, tym mniej podatne jest na choroby.{12} Każde 10 ml pokarmu na dzień oraz na kilogram masy ciała dziecka ogranicza ryzyko wystąpienia sepsy o 19%.{9} Zagrożenie martwiczym zapaleniem jelit, potencjalnie śmiertelną chorobą przewodu pokarmowego, jest nawet o dziesięć razy niższe u wcześniaków karmionych mlekiem matki w porównaniu do tych, którym podaje się mieszankę mleczną.{13} Liczy się więc każda kropla!

Co najważniejsze: wcześniaki przyjmujące mleko matki wypisywane są ze szpitala średnio o dwa tygodnie wcześniej w porównaniu do dzieci przyjmujących mieszankę.{14} Prawdopodobieństwo ponownego pobytu w szpitalu w ciągu pierwszego roku życia spada przy tym o 6%.{15}

W perspektywie długoterminowej mleko matki posiada udowodniony, pozytywny wpływ na rozwój psychiczny i fizyczny. Badania wykazały, że późniejsze IQ niemowląt o niskiej masie urodzeniowej, którym na oddziale intensywnej opieki podawano mleko matki, było nawet o pięć punktów wyższe w porównaniu do pozostałych wcześniaków.{15} Zaobserwowano u nich również większą wydolność serca w późniejszym stadium życia.{17}

Czy będę w stanie produkować mleko, jeżeli dziecko urodzi się zbyt wcześnie?

Tak – organizm matki jest przygotowany do produkcji mleka już w połowie okresu ciąży. Wraz z porodem łożyska po narodzinach dziecka poziom progesteronu – hormonu ciążowego – w Twoim organizmie spada, a piersi rozpoczynają produkcję siary, czyli pierwszego mleka. Zazwyczaj laktacja u matki wywoływana zostaje chwytaniem piersi przez noworodka i rytmicznym ssaniem, jeżeli jednak dziecko urodziło się za wcześnie, karmienie piersią może być początkowo niemożliwe.

Możesz odtworzyć bodźce wywołujące laktację, stymulując piersi oraz brodawki dłońmi lub za pomocą laktatora. Dzięki temu uzyskasz bogatą w składniki odżywcze siarę, którą podasz dziecku{18} – poniżej dowiesz się, co robić, kiedy Twój wcześniak nie potrafi jeszcze ssać piersi.

Piersi kobiety zazwyczaj „napełniają się mlekiem” w okresie od drugiego do czwartego dnia po porodzie. Jeżeli poród był przedwczesny, proces ten może się opóźnić. Najnowsze badania wykazały jednak, że u matek odciągających pokarm w ciągu godziny od porodu mleko pojawia się w przewidywanym czasie.{19} To między innymi dlatego tak ważne jest, by jak najwcześniej zacząć odciąganie pokarmu.

Jak mogę się przygotować, wiedząc, że dziecko urodzi się zbyt wcześnie?

Odwiedź OIOM, aby zapoznać się z otoczeniem i przyjrzeć się, w jaki sposób personel opiekuje się wcześniakami.

Co jeżeli mój wcześniak nie jest w stanie ssać piersi?

Wiele niemowląt urodzonych przed 34. tygodniem ciąży ma problemy z koordynacją ssania, połykania i oddychania. Dopóki maluch nie będzie gotowy, pielęgniarki będą karmić go za pomocą sondy delikatnie poprowadzonej do brzuszka przez nosek lub buzię. Wszystkie porcje mleka będą podawane w ten sposób aż do momentu, gdy dziecko będzie w stanie chwycić pierś.

Jeśli niemowlę jest zbyt słabe i przystawianie do piersi jest niemożliwe, możesz wykorzystać dostępny w szpitalu laktator, aby „naśladować” jego zachowanie. Stymulowanie piersi z wykorzystaniem opartej na dowodach naukowych technologii inicjacji{20} (imitującej rytm ssania noworodka) w pierwszych godzinach po porodzie{21} jest bardzo ważne dla wyzwolenia i podtrzymania laktacji.

Odciągaj pokarm z taką częstotliwością, z jaką pobierałby go zdrowy noworodek. Sesje odciągania powinny odbywać się co dwie lub trzy godziny – innymi słowy co najmniej 8 – 12 razy w ciągu doby.

Niektórym mamom udaje się podawanie niewielkich ilości odciągniętego mleka strzykawką bezpośrednio do buzi dziecka. Możesz również nasączać mlekiem patyczki higieniczne i wkładać je do ust niemowlaka.{22} W ten sposób maluch zapozna się z jego smakiem, co może ułatwić późniejsze rozpoczęcie karmienia piersią. Wnętrze jego jamy ustnej zostanie dzięki temu pokryte wzmacniającymi, ochronnymi składnikami Twojego pokarmu. Istnieje wiele sposobów na zaangażowanie się w karmienie, zapytaj więc personel medyczny, co możesz zrobić dla swojego dziecka. 

Dzieci o bardzo niskiej masie urodzeniowej (poniżej 1,5 kg) często potrzebują dodatkowego białka, wapnia i fosforu, dlatego do mleka matki dodawane są substancje wzbogacające. W niektórych krajach dostępne są substancje pochodzące z pokarmu kobiecego, jednak w Japonii wytwarza się je z krowiego mleka.

Co warto wiedzieć o odciąganiu pokarmu?

Jeżeli przewidywany jest dłuższy pobyt dziecka na OIOM-ie dla noworodków, neonatolodzy zalecają odciąganie pokarmu za pomocą podwójnego laktatora – ja osobiście zawsze polecam model Medela Symphony. Odciąganie z obu piersi jednocześnie nie tylko sprawia, że cały proces przebiega szybciej, ale także pozwala Ci uzyskać średnio o 18% więcej mleka niż podczas naprzemiennego odciągania z każdej piersi.{23}

Warto także znaleźć możliwie najbardziej komfortowe miejsce do odciągania. Powszechnie uznaje się, że odciąganie jest najbardziej skuteczne bezpośrednio po długotrwałym kontakcie ze skórą dziecka lub w jego trakcie (poniżej dowiesz się więcej na temat „kangurowania”) albo przy łóżeczku dziecka, co pozwala na zachowanie kontaktu wzrokowego z maluchem. Oksytocyna, hormon wyzwalający odruch wypływu mleka, uwalniany jest poprzez obserwowanie niemowlaka, jego dotyk lub zapach, a nawet myślenie o nim.{24} Personel OIOM-u powinien więc zapewnić Ci wygodne miejsce oraz spokojną atmosferę.

Czym jest „kangurowanie” wcześniaka?

„Kangurowanie” to metoda opieki polegająca na utrzymywaniu kontaktu „skóra do skóry” z noworodkiem poprzez długotrwałe trzymanie go na klatce piersiowej rodzica. Rozwiązanie to niesie ze sobą wiele korzyści dla Ciebie, dziecka oraz rozwoju laktacji. Kontakt ze skórą rodzica uspokaja niemowlę i stabilizuje jego oddychanie oraz pracę serca, a także zapewnia mu ciepło i poczucie bliskości. Kangurowaniu przypisuje się pozytywny wpływ na zdrowie niemowląt urodzonych przedwcześnie.{25} Uważa się też, że metoda ta zwiększa ilość odciąganego pokarmu{26} oraz wydłuża okres karmienia piersią.{27} Utrzymywanie kontaktu „skóra do skóry” z niemowlakiem co najmniej przez 30 – 60 minut przed karmieniem sprawia, że dziecko ma czas obudzić się i poczuć głód oraz pozwala uniknąć poczucia pośpiechu.

Co jeżeli personel OIOM-u zaproponuje podawanie mieszanki mlecznej?

Nie wahaj się poinformować pracowników szpitala, że chcesz karmić dziecko własnym mlekiem, nie mieszanką. Jeśli nie masz wystarczającej ilości mleka dla wcześniaka, poproś personel OIOM-u o pomoc w zwiększaniu laktacji.

Wszystkie mamy noworodków przebywających na OIOM-ie są zmartwione i zdenerwowane – to normalne. Odczucia te mogą jednak wpłynąć na produkcję mleka, dlatego warto skorzystać z każdej dostępnej pomocy. Pamiętaj – masz prawo prosić o wsparcie. Personel medyczny może skontaktować Cię z odpowiednim specjalistą zapewniającym wsparcie w zakresie karmienia piersią, na przykład z konsultantem laktacyjnym.

A co z bankami mleka od dawczyń?

Amerykańska Akademia Pediatryczna orzekła, że w razie niedostępności mleka matki (pomimo odpowiedniego wsparcia w zakresie karmienia) należy podawać pasteryzowane mleko od dawczyń.{28} Certyfikowane banki mleka wdrażają wysokie standardy selekcji oraz badania potencjalnych dawczyń, pasteryzacji oraz badania mleka przed użyciem go w szpitalach, co pozwala zminimalizować ryzyko przenoszenia infekcji.

Jak przestawić się z odciągania na bezpośrednie karmienie piersią?

Jeżeli stan zdrowia niemowlęcia – niezależnie od jego wieku ciążowego – pozwala na utrzymywanie kontaktu „skóra do skóry”, być może samo podejmie ono próby chwycenia piersi w celu ssania nieodżywczego. To doskonały sposób na przyzwyczajenie go do karmienia piersią, nim będzie ono w stanie w pełni koordynować ssanie, połykanie i oddychanie.

Niemowlęta uwielbiają zapach pokarmu kobiecego, dlatego pokrycie brodawki odciągniętym pokarmem przed przyłożeniem dziecka do piersi może pomóc mu w odnalezieniu brodawki oraz zachęcić je do ssania. Być może w ten sposób uda mu się nawet pobrać nieco mleka. Nie martw się, jeżeli wydaje Ci się, że dziecko nie wykazuje nadmiernej aktywności – wraz z każdą próbą nabiera ono doświadczenia. Być może wkrótce przejdzie ono od sporadycznego ssania do pełnowymiarowego karmienia. Do tego czasu można karmić je mlekiem przez sondę, trzymając je blisko przy piersi. Dzięki temu dziecko kojarzyć będzie Twoje piersi i mleko z uczuciem pełnego brzuszka.

Ssanie nieodżywcze można wdrożyć, kiedy tylko przywykniesz do kangurowania, o ile dziecko nie cierpi na bradykardię (zwolnioną akcję serca) lub desaturację (niskie nasycenie krwi tlenem). Niemowlę może rozpocząć karmienie, kiedy będzie do tego gotowe. Stopniowo rozwijać będzie ono siłę umożliwiającą dłuższe chwytanie piersi i przyjmowanie większych ilości mleka.