Produkcja mleka matki: jak działa zasada „popytu i podaży”

Czy wiesz, że Twoje piersi wytwarzają mleko zgodnie z zapotrzebowaniem Twojego dziecka? Przeczytaj nasz artykuł, aby poznać niezwykłe fakty na temat laktacji w pierwszych dniach, tygodniach i miesiącach

Twoje ciało potrafi produkować takie ilości pokarmu, jakich potrzebuje Twoje dziecko na każdym etapie rozwoju. Świadomość tego, co „aktywuje” laktację, co dzieje się z pokarmem podczas karmienia oraz w jaki sposób produkcja mleka matki zmienia się wraz z rozwojem dziecka pomoże Ci pomyślnie zainicjować karmienie piersią.

Pierwszy dzień: produkcja mleka po porodzie

Twoje dziecko najprawdopodobniej będzie gotowe do ssania piersi zaraz po urodzeniu. Chwycenie piersi przez noworodka oraz rytmiczne ssanie to bodziec, który „aktywuje” komórki produkujące mleko i inicjuje napływ pierwszego pokarmu, czyli siary.{1} Postaraj się nakarmić dziecko w ciągu pierwszej godziny jego życia, a potem kontynuuj, kiedy tylko noworodek wykaże zainteresowanie piersią. W ten sposób zapewnisz sobie najlepszy start w dalszy rozwój laktacji.{2}

Pierwsze kilka dni: piersi napełniają się mlekiem

Na tym etapie laktacji Twój organizm oczekuje na spadek poziomu progesteronu, czyli hormonu ciążowego (co nastąpi po urodzeniu łożyska), oraz aktywację hormonów odpowiedzialnych za produkcję mleka, w tym prolaktyny, insuliny i kortyzolu. Hormony te umożliwią zainicjowanie laktacji.{3} Około trzeciego dnia po porodzie Twoje piersi napełnią się mlekiem i mogą stać się zauważalnie twardsze i pełniejsze.{1}

Pierwszy miesiąc: zwiększanie laktacji

W pierwszych tygodniach Twój organizm stara się nauczyć, ile mleka powinien produkować, a w związku z tym intensywnie reaguje na usuwanie pokarmu z piersi. Poziom prolaktyny wzrasta za każdym razem, gdy piersi zostają opróżnione, co pozwala im rozwinąć się do końca. Proces ten skutkuje także dojrzewaniem mleka – na tym etapie laktacji Twoje ciało wytwarza mleko przejściowe w coraz większych ilościach.{3,4}

Pierwsze tygodnie spędzone z dzieckiem są kluczowe dla długoterminowego rozwinięcia laktacji na odpowiednim poziomie. Im częściej karmisz niemowlę piersią, tym więcej pokarmu wytwarzasz – tak działa zasada „popytu i podaży”. Każde opróżnienie piersi – podczas karmienia lub odciągania pokarmu – wyzwala dalszą produkcję mleka.

Pamiętaj: bardzo częste karmienie jest normalne. Niemowlę może domagać się karmienia nawet co 45 minut, co nie oznacza, że nie otrzymuje wystarczających ilości pokarmu. Duża częstotliwość pomaga Ci rozwinąć laktację, dlatego karm dziecko na żądanie i nie staraj się przestrzegać żadnego harmonogramu.

„W pierwszych kilku tygodniach bardzo łatwo nabrać przekonania, że laktacja jest niewystarczająca, ponieważ noworodek cały czas ssie pierś. To jednak normalne” – mówi Jo, mama dwójki dzieci z Wielkiej Brytanii. „Może nam się wydawać, że tak malutkie dziecko będzie potrzebować karmienia zaledwie co kilka godzin, jednak najczęściej jest inaczej”.

Nie zapominaj, że karmienie piersią pełni także funkcję uspokajającą. Ssanie przynosi dziecku poczucie bezpieczeństwa i zadowolenia w okresie, kiedy dopiero przystosowuje się ono do życia poza brzuchem mamy, a także pozwala Wam nawiązać silną więź.

Rozwijanie laktacji w pierwszym miesiącu

Jeżeli kierujesz się inicjatywą dziecka i pozwalasz mu na karmienie tak często i tak długo, jak tego potrzebuje, Twoja laktacja powinna rozwijać się samoczynnie.{5}

Niektóre mamy próbują zwiększać odstęp pomiędzy sesjami karmienia, aby dać piersiom czas na wytworzenie pokarmu, jednak strategia ta może przynieść odwrotny efekt i spowolnić produkcję mleka.{2}

Jeśli w ciągu pierwszych dwóch tygodni nie jesteś w stanie karmić noworodka bezpośrednio przy piersi, możesz odciągać pokarm, aby rozwinąć i utrzymać laktację w tym kluczowym okresie oraz na przyszłość.

Czy wiesz, że niepotrzebne uzupełnianie diety niemowlęcia butelkami mieszanki mlecznej może ograniczyć produkcję mleka? Kiedy pokarm nie jest pobierany z Twoich piersi, nie otrzymują one sygnału do zwiększania produkcji. Poza tym dłuższy sen dziecka po mleku modyfikowanym może spowodować pominięcie kolejnej sesji karmienia przy piersi.

Taka strategia może okazać się pułapką. Po trzech lub czterech dniach uzupełniania diety mieszanką mleczną, a tym samym ograniczonego opróżniania piersi, ciało otrzymuje sygnał, że rozpoczął się proces odstawiania. W odpowiedzi poziom produkcji mleka spada. Dziecko nie otrzymuje wystarczających ilości pokarmu, więc konieczne jest dalsze uzupełnianie mlekiem modyfikowanym. I tak dalej… efektem jest rzeczywisty spadek laktacji oraz niemal całkowite zastąpienie karmienia piersią mieszanką mleczną. 

Laktacja po sześciu tygodniach

Po pierwszym miesiącu ustępują skoki prolaktyny po karmieniu, mleko jest dojrzałe, a Twój organizm znacznie wydajniej produkuje odpowiednie ilości pokarmu, których potrzebuje niemowlę. Twoje piersi zaczynają w zasadzie działać automatycznie.{4} Możesz także zauważyć, że staną się one miększe, a wycieki ustąpią.

Na tym etapie wiele mam martwi się zmniejszoną ilością pokarmu. To jednak znak, że produkcja mleka się ustabilizowała i przystosowała do zapotrzebowania dziecka. Co zaskakujące, choć niemowlę stale rośnie, ilość pobieranego przez nie pokarmu w okresie od szóstego tygodnia do szóstego miesiąca pozostaje taka sama. Sesje karmienia mogą teraz trwać dłużej, lecz odbywać się rzadziej. Być może zdarzą się także dni, w których dziecko rzadziej domagać się będzie piersi – jego apetyt może się wahać, podobnie jak u dorosłych!

Od teraz produkować będziesz pokarm wyłącznie na zasadzie „popytu i podaży”. Im więcej mleka pobierać będzie dziecko (lub im więcej odciągniesz), tym więcej wytworzą Twoje piersi.

Ale jak to działa? Uważa się, że główną rolę odgrywa tu znajdujący się w mleku zwrotny inhibitor laktacji (FIL), który kontroluje produkcję pokarmu. Im więcej mleka znajduje się w piersiach,{2} tym więcej inhibitora FIL – to dlatego pierś wytwarza mniej mleka, kiedy jest pełna, a więcej, kiedy jest prawie pusta.

Czy moja laktacja jest prawidłowa?

Wiele mam martwi się poziomem laktacji i stara się go zwiększyć. Jeżeli jednak dziecko jest zdrowe i rozwija się prawidłowo, problemy w tej dziedzinie są mało prawdopodobne.

„Obawiałam się, że moja nowo narodzona córeczka nie otrzymuje wystarczająco dużo pokarmu, ponieważ ssała bardzo krótko i tylko z jednej piersi, choć oferowałam jej obie” – mówi Marjorie, mama dwójki dzieci z Wielkiej Brytanii. „Jednak kiedy zaczęłam odciągać mleko za pomocą laktatora, byłam mile zaskoczona uzyskaną ilością pokarmu. Częste przyjmowanie małych ilości było wystarczające dla dziecka”.

Pamiętaj też, że w przypadku niektórych mam przywyknięcie do laktatora zajmuje nieco więcej czasu. Możesz również spróbować odciągać pokarm ręcznie i kontrolować, czy piersi zostają opróżnione.

Jeżeli masz obawy dotyczące produkcji mleka, przeczytaj nasze wskazówki dotyczące rozpoznawania zbyt słabej laktacji lub zbyt silnej laktacji.