Co znajduje się w mleku dojrzałym?

Kiedy dziecko ukończy miesiąc, Twoje mleko będzie już w pełni dojrzałe. Od tego momentu nie ulegnie ono wielu zmianom – chyba że Twoje dziecko potrzebować będzie dodatkowej ochrony.

Twoje mleko zaczyna dojrzewać po około dwóch tygodniach, jednak pełną dojrzałość osiąga dopiero około miesiąca od narodzin. Od tego momentu jego skład jest zasadniczo stały – nie ulega dramatycznym zmianom, jak w ciągu pierwszego miesiąca.

Mleko dojrzałe to żywy pokarm

Wkrótce po osiągnięciu dojrzałości Twoje mleko zaczyna zawierać większe ilości składników chroniących dziecko przed infekcjami bakteryjnymi i wirusowymi.{1} Najprawdopodobniej nie jest przypadkiem, że ten etap produkcji mleka zbiega się w czasie z okresem, w którym niemowlę zaczyna chwytać przedmioty i wkładać je do buzi.

Największe zmiany składu mleka następują w sytuacji, gdy w organizmie Twoim lub dziecka pojawi się infekcja. Wówczas ilość białych krwinek w Twoim mleku znacząco wzrasta, aby ją zwalczyć.{2}

Podobnie w przypadku innych etapów jego rozwoju, także mleko dojrzałe (właściwe) jest żywym pokarmem. Nawet gdybyśmy w pełni zdawali sobie sprawę z jego składników oraz ich funkcji (co nieustannie starają się ustalić naukowcy), dokładne odwzorowanie składu mleka matki byłoby niemożliwe, ponieważ mleko każdej kobiety jest dostosowane do indywidualnych potrzeb jej dziecka.

„Mleko matki zawiera składniki, które przedostają się do piersi wraz z krwią” – objaśnia prof. Peter Hartmann, ekspert od produkcji mleka matki z Uniwersytetu Australii Zachodniej. „Komórki wytwarzające pokarm same wydobywają elementy, których potrzebują – są przy tym całkiem wybredne!”

Pokarm pełni jednocześnie funkcję odżywczą, ochronną, budującą organizm oraz kształtującą smak. Nie musisz jednak o tym myśleć, ponieważ Twój organizm samodzielnie wytwarza formułę, której potrzebuje Twoje dziecko.

Różnica pomiędzy mlekiem I i II fazy

Na początku każdej sesji karmienia mleko dojrzałe ma rzadszą konsystencję. Jest ono znane jako mleko fazy I, choć prof. Hartmann woli nazywać je „mlekiem wstępnym”. W miarę opróżniania piersi pokarm staje się gęstszy – jest to mleko fazy II lub „mleko późniejsze”.

„Zawartość tłuszczu w Twoim mleku zależy od stopnia opróżnienia piersi” – wyjaśnia prof. Hartmann. „Wzrasta ona w miarę karmienia i przez około kolejnych 30 minut, a następnie spada, kiedy pierś ponownie napełnia się pokarmem. Zawartość tłuszczu w mleku fazy I i II zależy od tego, w jakim stopniu niemowlę opróżniło pierś. Czasami więc może zdarzyć się, że mleko I fazy będzie zawierać go więcej niż mleko fazy II o innej porze dnia”.

„Kiedy mleko matki jest już dojrzałe, niemowlę otrzymuje mniej więcej podobną ilość tłuszczu na przestrzeni 24 godzin, niezależnie od tego, jak często jest karmione” – dodaje.  

Mleko dojrzałe to coś więcej niż pożywienie

Choć niemowlę powinno zacząć przyjmować pokarmy stałe w wieku około sześciu miesięcy, mleko matki – przyjmowane równolegle z inną żywnością – nadal może stanowić połowę jego dziennego spożycia kalorii nawet do drugiego roku życia.{3} Twój niezwykły pokarm wciąż odgrywać będzie ważną rolę, znacznie wykraczającą poza zaspokajanie potrzeb żywieniowych.

„Uważa się, że ssaki początkowo zaczęły wydzielać mleko w celu ochrony młodych, a funkcje odżywcze wykształciły się dopiero później” – wyjaśnia prof. Hartmann. „To właśnie dlatego większość odżywczych składników mleka matki ma jednocześnie właściwości ochronne. Przekłada się to na ogromną wartość pokarmu kobiecego, ale także znacznie komplikuje prowadzenie badań na jego temat!”

Prof. Hartmann podaje kilka przykładów: Alfa-laktoalbumina, najważniejsze białko w mleku matki, posiada właściwości antybakteryjne i stymuluje układ immunologiczny niemowlęcia.{4} Laktoferyna, białko transportujące żelazo w organizmie, wykazuje działanie grzybobójcze.{5} Zarówno właściwości antywirusowe, jak i antybakteryjne posiadają także kwasy tłuszczowe znajdujące się w pokarmie.{6}

Rozwój jelit, układu immunologicznego i mózgu

Wszystkie rodzaje mleka zawierają cukier zwany laktozą, jednak w pokarmie kobiecym znajduje się również ponad 200 oligosacharydów.{7} Te złożone cukry pomagają kształtować i chronić zdrowie jelit oraz rozwijać układ immunologiczny. Liczba oligosacharydów w mleku krowim lub mieszance mlecznej jest nieporównywalnie niższa, a naukowcy nadal starają się ustalić dokładną rolę tych substancji.{8}

Podobnie jest w przypadku tłuszczy: zawiera je każde mleko, jednak ich mieszanka w mleku matki jest wyjątkowa i złożona. Ludzki mózg jest bardziej skomplikowany niż u jakiegokolwiek innego gatunku. W ponad połowie składa się on z tłuszczu,{9} dlatego zrozumiałe jest, że do jego rozwoju konieczne są specjalnie przystosowane składniki tłuszczowe.{10}

Poród u człowieka następuje na stosunkowo wczesnym stadium rozwoju w porównaniu do innych ssaków, jednak na przestrzeni pierwszych sześciu miesięcy życia masa mózgu niemowlęcia niemal się podwaja.{11} Nie dziwi więc, że w ciągu pierwszych miesięcy i lat życia dzieci wymagają większej ochrony i wspomagającego mózg odżywienia.

„Twoje mleko jest dla dziecka lepsze niż wszystkie produkty, które możesz kupić w sklepie”

Białka są złożonymi cząsteczkami, odgrywającymi wiele ważnych ról w naszym zdrowiu. Niektóre z nich biorą udział w procesach wzrostu i regeneracji, inne natomiast wyzwalają kluczowe reakcje chemiczne zachodzące w naszych organizmach. Mleko właściwe zawiera ponad 1000 różnych białek,{12} które wzmacniają mózg i układ odpornościowy dziecka oraz wspomagają jego rozwój.{13}

Mleko dojrzałe jest też bogate w odżywcze mikroelementy: witaminy, minerały oraz pierwiastki śladowe – od wapnia po kadm – które wspierają rozwój i zdrowie niemowlaka. Proporcje tych składników zmieniają się każdego dnia, aby zaspokoić potrzeby dziecka.{14}

Niektóre substancje znajdujące się w mleku mogą Cię zaskoczyć. „Mleko właściwe ma wysoką zawartość cholesterolu. Zawiera także sporo cukru w postaci laktozy, czyli prostego węglowodanu. Ilość białka jest proporcjonalnie niewielka – stanowi zaledwie 7% lub 8% energii przyjmowanej przez niemowlę karmione piersią, w porównaniu do około 12% w późniejszym okresie życia” – zdradza prof. Hartmann. „Taki skład nie byłby postrzegany jako pożądany dla osoby dorosłej, jest jednak idealny dla niemowląt, co dodatkowo uświadamia nam, że mleko matki jest dokładnie przystosowane do potrzeb dzieci”.

Składu mleka matki nie da się skopiować

Niektórych składników dojrzałego mleka matki nie da się powielić, ponieważ są one wyjątkowymi produktami danego organizmu. Prawie jedna trzecia pożytecznych bakterii w jelitach niemowlęcia pochodzi z Twojego pokarmu, a kolejne 10% – ze skóry Twoich piersi.{15} 

Mleko matki zawiera także „cudowne” komórki macierzyste, które posiadają zdolność regeneracji oraz mogą przekształcać się w inne rodzaje komórek.{16} Naukowcy nadal starają się ustalić ich rolę w pokarmie oraz rozwoju dziecka.

W dojrzałym mleku matki znajdują się też hormony, w tym te kontrolujące apetyt oraz przetwarzanie insuliny w organizmie dziecka.{17} Między innymi właśnie to może sprawiać, że karmione piersią dzieci są mniej zagrożone otyłością niż te, którym podawano mieszankę mleczną.{18}

Ponieważ żywność, którą spożywasz, wpływa na smak Twojego mleka, dziecko może każdego dnia doświadczyć czegoś nowego{19} – to kolejna właściwość, której nie są w stanie naśladować mieszanki mleczne.

„Różnica pomiędzy mlekiem matki a mieszanką mleczną jest ogromna. Cały dzień można by wymieniać rozbieżności pomiędzy obiema substancjami, a także trudności towarzyszące próbom opracowania sztucznego mleka dla niemowląt” – mówi prof. Hartmann. „Przykładowo: stężenie soli w mleku krowim wykorzystywanym do produkcji mieszanki może być szkodliwe dla niemowląt, dlatego mleko to wymaga intensywnego przetwarzania”.

„Niezależnie od tego, jak długo będziesz w stanie karmić piersią, Twój pokarm zawsze będzie lepszą alternatywą niż jakikolwiek produkt, który możesz kupić w sklepie lub który zostanie opracowany w laboratorium. Karmienie piersią to także bardzo wygodny i wydajny kosztowo sposób żywienia dziecka, który niesie ze sobą niesamowite korzyści zdrowotne dla Ciebie oraz dla malucha”.

Jeżeli chodzi o karmienie niemowląt, mleko matki to wybór najlepszy z najlepszych.