Karmienie piersią noworodka: Czego można spodziewać się w pierwszym tygodniu

Pierwszy tydzień spędzony z noworodkiem jest niezwykłym przeżyciem, ale może okazać się także trudny – zwłaszcza dla mam, które wcześniej nie karmiły piersią. Nasze rozwiązania zapewnią Ci najlepszy możliwy start w karmieniu piersią

Życie po urodzeniu dziecka może być nieco oszałamiające – poznajesz nowego, małego człowieka, jednocześnie nabierając sił po porodzie. Być może odczuwasz napływ intensywnych emocji, zwłaszcza pomiędzy drugim a piątym dniem, kiedy kumulują się dwa ważne zdarzenia: napełnianie się piersi mlekiem {1} oraz „smutek poporodowy” {2}. Często dochodzą do tego oczekiwania (a nawet presja) szybkiego dojścia do siebie i odgrywania roli supermamy. Najważniejszymi momentami pierwszego tygodnia są jednak chwile spędzone wraz z noworodkiem oraz początki karmienia piersią.

Kiedy powinnam zacząć karmić noworodka piersią?

Najlepiej jest spróbować nakarmić dziecko piersią w pierwszej godzinie po porodzie. Chwytając pierś i rozpoczynając rytmiczne ssanie, niemowlę aktywuje znajdujące się w Twoich piersiach komórki inicjujące laktację {1}. Nie bez przyczyny czas ten określa się mianem „magicznej godziny”!

„Najlepiej jest ułożyć dziecko na klatce piersiowej zaraz po narodzinach, tak aby miało dostęp do piersi. Niektóre noworodki chwytają wtedy pierś, inne – nie; warto jednak zapewnić im taką możliwość” – mówi Cathy Garbin, ciesząca się międzynarodowym uznaniem konsultantka laktacyjna.

„Zapewnij noworodkowi podparcie i pozwól mu samodzielnie znaleźć oraz chwycić pierś (zjawisko to nazywa się „pełzaniem do piersi” – w Internecie możesz znaleźć wiele materiałów na jego temat). Jeżeli jednak dziecko samo nie chwyci piersi, wprawny personel medyczny może pomóc w jego odpowiednim ułożeniu. Przystawianie do piersi w pozycji leżącej w oparciu o inicjatywę dziecka jest dobrym sposobem na rozpoczęcie karmienia”.

W pierwszej, niezwykłej godzinie zapomnij więc o ważeniu i ubieraniu dziecka – przynajmniej do momentu zakończenia pierwszego karmienia piersią. Ciesz się bliskością i dotykiem skóry niemowlęcia na Twojej skórze. Wyzwoli to w Waszych organizmach przepływ oksytocyny – „hormonu miłości” – który jest niezbędny do zainicjowania przepływu pierwszego pokarmu, czyli siary {3}.

„Kiedy tylko położne upewniły się, że synek jest zdrowy, mogliśmy spędzić pierwsze wspólne chwile jako rodzina – tylko ja, mój mąż i nasze nowo narodzone dziecko. Był to niezwykle wzruszający i błogi czas, a w ciągu tej szczególnej godziny udało mi się nakarmić synka dwa razy” – wspomina Ellie, mama dwójki dzieci z Wielkiej Brytanii.

Czy wiedziałaś, że podczas karmienia Twoje dziecko pomaga Ci dojść do siebie po porodzie? Dzieje się tak dzięki oksytocynie, która wywołuje skurcze macicy. W pierwszych godzinach po urodzeniu dziecka pozwala Ci ona naturalnie wydalić łożysko i zmniejsza utratę krwi {4}.

Co jeżeli poród nie przebiegnie zgodnie z planem?

Konieczność przeprowadzenia cesarskiego cięcia lub inne komplikacje nie muszą oznaczać utraty szansy na kontakt „skóra do skóry” z dzieckiem i zainicjowanie karmienia piersią w pierwszych godzinach.

„Jeżeli nie możesz sama wziąć dziecka na ręce, to najlepiej, aby zamiast Ciebie zrobił to partner. Zapewni to dziecku poczucie bezpieczeństwa, miłości i ciepła do momentu, gdy trafi w Twoje ramiona” – mówi Cathy.

Jeśli noworodek nie jest w stanie ssać piersi, najlepiej jest jak najwcześniej zacząć częste odciąganie pokarmu. „Choć szybkie rozpoczęcie karmienia bezpośrednio przy piersi daje mamie i dziecku doskonały start, nie jest to konieczne” – zapewnia Cathy. „Najważniejsze jest zainicjowanie laktacji, które pozwoli na późniejsze rozpoczęcie karmienia piersią”.

Na początku możesz odciągać pokarm ręcznie lub skorzystać ze szpitalnego laktatora, aby wzbudzić produkcję pokarmu {5}. Zgromadzona w ten sposób bezcenna siara zostanie później podana dziecku. Ze względu na wspaniałe właściwości mleka matki jest to szczególnie ważne w przypadku wcześniaków lub dzieci z problemami zdrowotnymi.

Jeżeli Twoje dziecko urodzi się zbyt wcześnie lub wystąpią komplikacje, które uniemożliwią natychmiastowe przystawianie do piersi, nie trać nadziei na rozpoczęcie karmienia. „Pomagałam bardzo wielu mamom, których dzieci nie były w stanie chwytać piersi w pierwszych sześciu tygodniach ze względu na przedwczesny poród lub inne trudności, a które pomimo tego pomyślnie rozpoczęły karmienie piersią” – mówi Cathy.

Czy moje dziecko prawidłowo chwyta pierś?

Właściwe przystawienie jest kluczowe dla sprawnego rozpoczęcia karmienia, {6} ponieważ sposób chwycenia piersi wpływa na wydajność pobierania mleka, a tym samym na wzrastanie i rozwój dziecka. Nieprawidłowa metoda może powodować bolesność lub uszkodzenie brodawek, dlatego koniecznie poproś personel medyczny o sprawdzenie przystawienia, nawet jeżeli wcześniej usłyszałaś, że jest prawidłowe i nie zaobserwowałaś żadnych problemów – szczególnie jeśli nadal przebywasz w szpitalu.

„Podczas każdego karmienia w szpitalu wzywałam położną, aby sprawdziła sposób przystawienia” – mówi Emma, mama dwójki dzieci z Australii. „Czasami myślałam, że robię to dobrze, jednak przy karmieniu pojawiał się ból. Wtedy położna pomagała mi prawidłowo przystawić dziecko do piersi. Dzięki temu nabrałam pewności do samodzielnego karmienia w domu”.

Przystawiając dziecko do piersi, skieruj brodawkę na jego podniebienie. Dzięki temu niemowlę będzie mogło chwycić brodawkę wraz z częścią otoczki. W ten sposób w jego buzi znajdzie się nie tylko brodawka, lecz także tkanka piersi – taki chwyt umożliwi mu skuteczne pobieranie pokarmu {6}.

„Przystawienie dziecka do piersi powinno być w miarę komfortowe; może wywoływać uczucie napięcia, ale nie bólu” – mówi Cathy. „Buzia dziecka będzie szeroko otwarta. Jego dolna warga najprawdopodobniej będzie wywinięta na zewnątrz, a górna warga oprze się o Twoją pierś. Mowa ciała niemowlęcia powinna sygnalizować komfort. Na wczesnym etapie przepływ mleka jest niewielki, dlatego pomimo intensywnego ssania i dużej częstotliwości karmienia piersią dziecko będzie przełykać stosunkowo rzadko”.

Jak często karmić piersią?

Długość i częstotliwość karmienia piersią w pierwszym tygodniu bywają bardzo różne. „Pierwsze 24 godziny mogą wyglądać zupełnie inaczej u każdego dziecka. Niektóre z nich przesypiają większość czasu (poród jest męczący!), podczas gdy inne często chwytają pierś” – mówi Cathy. To właśnie ta różnorodność najczęściej stanowi powód dezorientacji u młodych mam. Każdy doradza coś innego, dlatego należy pamiętać o tym, że wszystkie mamy oraz wszystkie niemowlęta są inne.

„Siara jest gęstsza niż dojrzałe mleko, a poza tym jest jej mniej. Mimo tego jest ona pełna dobroczynnych składników. Przyjmowanie siary pozwala dziecku ćwiczyć ssanie, połykanie i oddychanie, zanim Twoje piersi napełnią się większą ilością mleka” – wyjaśnia Cathy.

Kiedy Twoje piersi napełnią się mlekiem pomiędzy drugim a czwartym dniem po porodzie, Twoje dziecko będzie wymagać karmienia od 8 do 12 razy każdej doby, a czasami nawet częściej – także w nocy {7}. Na tym etapie sesje karmienia mogą trwać zaledwie 10–15 minut lub nawet od 45 minut do godziny, ponieważ u niemowlęcia dopiero rozwijają się mięśnie i koordynacja wymagane do efektywnego ssania.

„Na początku jest to bardzo intensywne przeżycie – bardziej, niż sobie to wyobrażamy. Właśnie to wywołuje szok u wielu młodych mam” – mówi Cathy. „Czasami nie mają one nawet czasu pójść do toalety, wziąć prysznic ani zjeść. Wiele kobiet nie jest na to przygotowanych”.

Właśnie tak wyglądały pierwsze dni u Camilli, mamy jedynaka z Australii: „W ciągu pierwszego tygodnia Frankie był karmiony co dwie godziny, w dzień i w nocy, a za każdym razem spędzał przy piersi pół godziny lub godzinę” – mówi. „Mój partner i ja byliśmy nieustannie wyczerpani!”

Czy powinnam przestrzegać harmonogramu karmienia noworodka?

Częste karmienie pomaga Ci zainicjować i rozwinąć laktację {7}. Dlatego im więcej pokarmu przyjmuje Twoje dziecko, tym więcej wytwarzają go Twoje piersi. Nie warto więc opracowywać planu karmienia piersią, ponieważ może to ograniczyć naturalną częstotliwość karmienia. Po prostu przystawiaj dziecko do piersi, kiedy wykazuje ono oznaki głodu, {8} na przykład:

• wybudza się ze snu
• otwiera oczy
• obraca główkę, gdy poczuje dotyk na policzku
• wystawia język
• gaworzy
• ssie wargi
• próbuje włożyć rękę do buzi
• staje się marudne
• zaczyna kwilić
• płacze

Płacz jest jednym z ostatnich symptomów głodu, dlatego jeżeli masz wątpliwości, najlepiej jest wcześniej przystawić dziecko do piersi. Gdy dziecko zacznie już płakać, karmienie może być trudniejsze – zwłaszcza na wczesnym etapie, kiedy oboje dopiero się uczycie. Starsze niemowlęta najczęściej karmione są krócej i rzadziej, dlatego wraz z upływem czasu karmienie piersią staje się łatwiejsze.

Czy karmienie piersią będzie bolesne?

Być może spotkałaś się z opinią, że karmienie piersią nie powinno wywoływać bólu, jednak w rzeczywistości wiele mam boryka się z dyskomfortem w pierwszych dniach. Nic w tym dziwnego − Twoje brodawki nie są przyzwyczajone do tak silnego, częstego ssania, jakie występuje przy karmieniu.

„W pierwszych dniach, kiedy Twoje ciało i dziecko dopiero przyzwyczajają się do karmienia, możesz odczuwać dyskomfort. Efekt zbyt długiego i nieprawidłowego przystawiania dziecka do piersi przypomina skutki chodzenia w nowych, zbyt sztywnych jeszcze butach” − porównuje Cathy. „Twoje brodawki ulegają wówczas uszkodzeniu, tak samo jak stopy. Lepiej jest zapobiegać problemom niż je leczyć, dlatego porozmawiaj z konsultantem laktacyjnym lub specjalistą od karmienia piersią, jeżeli po pierwszych kilku dniach ból nie ustępuje”.

Zgadza się z tym Mariah, mama jedynaka z Kanady: „Chociaż wydawało się, że mój synek prawidłowo chwytał pierś, w rzeczywistości karmienie powodowało uszkodzenia i ból. Okazało się, że przyczyną trudności była ankyloglosja. Na szczęście poradnia laktacyjna w naszym mieście zapewniła nam pełne wsparcie w zdiagnozowaniu i rozwiązaniu tego problemu”.

W ciągu kilku pierwszych dni możesz także odczuwać po karmieniu skurcze przypominające miesiączkę (zwane bólami poporodowymi), zwłaszcza jeżeli nie jest to Twoje pierwsze dziecko. Są one wywołane działaniem uwalnianej wtedy oksytocyny, która nasila skurcze macicy, w miarę jak zaczyna ona powracać do normalnego rozmiaru {4}.

Kiedy piersi napełnią się mlekiem, najczęściej sprawiają wrażenie pełniejszych, jędrniejszych i znacznie większych niż wcześniej. U wielu kobiet stają się one napuchnięte, twarde i wrażliwe − stan ten określa się mianem obrzęku {10}. Częste karmienie niemowlęcia powinno zredukować to napięcie. Więcej wskazówek dotyczących samodzielnej pielęgnacji znajdziesz w artykule dotyczącym obrzęku piersi.

Jak często noworodek powinien oddawać mocz i stolec?

Wszystko, co dostaje się do środka, musi także wyjść na zewnątrz! Siara pełni funkcje środka przeczyszczającego, który pomaga dziecku oddać pierwszy stolec zwany smółką. Jego wygląd może Cię zdziwić − jest czarny i kleisty niczym smoła {11}. Nie martw się jednak, pieluszki nie będą zawsze tak wyglądać. W rzeczywistości kupka niemowlęcia karmionego piersią ma zazwyczaj umiarkowany, lekko słodkawy zapach.

Oto ilu zabrudzonych pieluszek możesz się spodziewać w poszczególnych dniach i jak powinna wyglądać ich zawartość:

Dzień pierwszy

• Liczba: jedna lub więcej
• Kolor: zielonoczarny
• Konsystencja: kleista i przypominająca smołę

Dzień drugi

• Liczba: dwie lub więcej
• Kolor: ciemny, zielonkawy brąz
• Konsystencja: coraz mniej kleista

Dzień trzeci

• Liczba: dwie lub więcej
• Kolor: zielonkawobrązowy lub brązowożółty
• Konsystencja: niekleista

Od czwartego dnia do jednego miesiąca

• Liczba: dwie lub więcej
• Kolor: żółty (stolec powinien być żółty najpóźniej pod koniec czwartego dnia)
• Konsystencja: ziarnista (przypominająca musztardę angielską lub amerykańską z wmieszanymi ziarnami). Rzadka i wodnista.

Mocz dziecka powinien być bladożółty. Przeciętny noworodek oddaje mocz raz dziennie do około trzeciego dnia, kiedy powinien już moczyć trzy pieluszki na dzień. Od dnia piątego będzie to zaś co najmniej pięć pieluszek dziennie. Powinnaś także zauważyć, że będą one stawać się coraz cięższe {11}.

Czy moje dziecko otrzymuje wystarczającą ilość pokarmu?

Na początku produkujesz niewielkie ilości pokarmu, co może budzić u Ciebie obawy o zaspokajanie potrzeb żywieniowych noworodka. Jeżeli jednak karmisz na żądanie, najprawdopodobniej wytwarzasz dokładnie tyle, ile potrzebuje Twoje dziecko. Aby kontrolować sytuację, monitoruj liczbę zabrudzonych i mokrych pieluszek według podanego powyżej schematu. Jeśli sytuacja odbiega od wytycznych, skontaktuj się z lekarzem.

„W ciągu pierwszych trzech lub czterech tygodni większość niemowląt głównie je i śpi. Jeżeli Twoje dziecko nie potrafi się uspokoić i domaga się nieustannego karmienia, najlepiej skontaktować się ze specjalistą” − radzi Cathy.

Po karmieniu mogą pojawić się wymiociny o kolorze mleka, które nie stanowią powodu do obaw. Jeśli jednak zauważysz kolor pomarańczowy, czerwony, zielony lub czarny, a także jeżeli dziecko wymiotuje intensywnie, udaj się do lekarza. Skontaktuj się ze specjalistą także wtedy, kiedy u niemowlaka wystąpi wysoka temperatura, krew w stolcu albo wklęsłe ciemiączko (miękki punkt na główce) oraz jeżeli jego masa nie wzrosła do masy urodzeniowej po dwóch tygodniach od narodzin {11}.

Jeśli jednak u niemowlęcia nie występują żadne z powyższych objawów, a jego rozwój przebiega zgodnie z wytycznymi, ilość pokarmu jest wystarczająca. Już wkrótce oboje przyzwyczaicie się do karmienia piersią i wypracujecie własny, regularny rytm.