Jak odstawienie dziecka od karmienia piersią i kiedy przestać karmić

Jaka jest najlepsza pora na odstawienie dziecka od piersi i jak najlepiej to zrobić? W naszym artykule znajdziesz wiele praktycznych porad na temat tego jak odzwyczaić dziecko od karmienia piersią.

Jak długo powinnaś kontynuować karmienie po ustabilizowaniu laktacji? Trzy miesiące? Sześć miesięcy? Rok? A może kilka lat?

Światowa Organizacja Zdrowia (WHO)oraz inne instytucje zdrowotne zalecają karmienie niemowląt wyłącznie piersią przez sześć pierwszych miesięcy życia oraz dalsze podawanie mleka matki równolegle z innymi pokarmami – określanymi jako pokarmy uzupełniające – co najmniej do ukończenia drugiego roku.{1}

To dlatego, że mleko matki jest czymś więcej niż tylko pożywieniem. To także naturalny środek uspokajający, który ukoi kapryśne lub zmęczone niemowlę, oraz źródło wzmacniających odporność składników, których liczba zwiększa się znacząco podczas choroby dziecka.{2}

Zdaniem antropologów naturalny wiek zakończenia karmienia u człowieka jest nawet wyższy niż dwa lata. Uwzględniając czynniki takie jak rozwój zębów, masa ciała, porównanie z innymi naczelnymi oraz dowody historyczne, wielu z nich plasuje go w zakresie od drugiego do czwartego roku życia, podczas gdy inni twierdzą, że wśród naszych przodków powszechne mogło być karmienie piersią nawet do szóstego lub siódmego roku życia.{3]

Obecnie ponad 60% mam w krajach rozwiniętych zaczyna podawać niemowlętom mieszankę mleczną lub pokarmy uzupełniające przed szóstym miesiącem życia dziecka,{4} choć nie jest to zalecane przez WHO. 

Kiedy najlepiej rozpocząć odstawianie dziecka od piersi?

Odstawianie od karmienia piersią to proces wyłączania mleka matki z diety dziecka. Najlepiej, aby pierwszym krokiem na drodze do odstawienia od piersi było wprowadzenie uzupełniających pokarmów w wieku około sześciu miesięcy. Proces odstawiania trwa aż do momentu, gdy mleko matki zostanie w całości zastąpione innymi pokarmami i napojami.

„Po sześciu miesiącach w organizmie dziecka wzrasta zapotrzebowanie na niektóre składniki odżywcze – takie jak żelazo, cynk i witaminy B i D – których nie jest ono w stanie pobrać z mleka matki ani wytworzyć samodzielnie” – wyjaśnia pielęgniarka środowiskowa Sarah Beeson.

„Na początku jednak pokarmy stałe stanowią jedynie uzupełnienie Twojego mleka, a dopiero stopniowo zaczynają zastępować je w całości. Mleko matki pozostaje głównym źródłem składników odżywczych jeszcze przez wiele kolejnych miesięcy”.

Typowe siedmiomiesięczne niemowlę nadal pozyskuje 93% kalorii z mleka. W okresie od 11. do 16. miesiąca mleko nadal dostarcza dziecku około połowy dziennego spożycia kalorii.{5}

„Mamy często myślą, że ich pokarm nie jest już istotny, skoro dziecko zaczęło przyjmować pokarmy stałe. W rzeczywistości jednak żadne inne mleko nie jest dla nich lepsze, niezależnie od wieku” – mówi Sarah.

Proces odstawiania od karmienia piersią może trwać tak długo, jak chcą tego mama i dziecko: „Decyzja dotycząca momentu przerwania karmienia należy do Ciebie” – przypomina Sarah. „Nie kieruj się tym, co robią inne znane Ci mamy, lub tym, co radzą Ci członkowie rodziny, a nawet nieznajomi. Najważniejsze jest to, co odpowiada Tobie i dziecku”.

Jak ostawić dziecko od karmienia piersią

Kiedy zdecydujesz się na odstawienie dziecka od piersi, rób to stopniowo. Odstawienie od karmienia piersią z dnia na dzień niesie ze sobą ryzyko obrzęku piersi, zablokowanych kanalików mlecznych lub zapalenia sutka, a ponadto stanowi duże wyzwanie dla układu pokarmowego i układu immunologicznego niemowlęcia. Może to także okazać się trudne z emocjonalnego punktu widzenia.

Czy muszę już zakończyć karmienie piersią?

Wiele mam zaczyna zastanawiać się jak odtsawić dziecko od piersi wcześniej, niż jest to konieczne. Jeśli planujesz powrót do pracy, karmienie piersią będzie doskonałym sposobem na podtrzymanie więzi z niemowlęciem w okresie intensywnych zmian. Możesz odciągać pokarm w pracy oraz zaczynać i kończyć dzień razem z niemowlęciem podczas wspólnych sesji karmienia. Jeżeli czeka Cię dłuższa rozłąka z dzieckiem, możesz odciągać pokarm, który następnie zabierzesz lub wyślesz do domu.

Twoja choroba także nie musi oznaczać konieczności przerwania karmienia – przeczytaj nasze wskazówki dotyczące karmienia podczas choroby. Pamiętaj jednak, aby w takiej sytuacji zawsze skonsultować się z lekarzem.

Zakończenie karmienia piersią przed szóstym miesiącem

Jeżeli czujesz, że nie jesteś w stanie karmić piersią do szóstego miesiąca życia, i chcesz rozpocząć odstawianie od piersi z własnej inicjatywy, na początek zastąp jedno karmienie dziennie butelką mieszanki mlecznej.

„Najlepiej, aby była to sesja karmienia w środku dnia. Niemowlęta mają niezwykłe zdolności i potrafią rozpoznać zapach matki, jeżeli znajduje się ona w pobliżu, dlatego wyjdź z pokoju i poproś partnera lub kogoś z rodziny o podanie dziecku butelki” – radzi Sarah.

„Podczas przygotowywania pokarmu pamiętaj o zachowaniu higieny. Możliwe, że dziecko będzie przyjmować odciągnięty pokarm rzadziej w porównaniu do ssania piersi. Nie zmuszaj go do picia większej ilości mleka, jeżeli tego nie chce”.

Kiedy Twój organizm zacznie przystosowywać się do zmniejszającej się produkcji mleka, możesz doświadczać uczucia pełności i wrażliwości w piersiach. Jeżeli zacznie ono wywoływać u Ciebie dyskomfort, spróbuj odciągnąć nieco mleka – tylko tyle, aby przynieść sobie ulgę, nie stymulując piersi do dalszej produkcji.

Gdy Twoje ciało przyzwyczai się już do zmniejszonej produkcji – co zazwyczaj następuje po kilku dniach – ogranicz karmienie piersią o kolejną sesję. Powtarzaj tę procedurę aż do całkowitego zakończenia karmienia i odstawienia dziecka od piersi.

„Po narodzinach pierwszego dziecka pojawiły się u mnie komplikacje, w związku z czym gwałtownie straciłam na wadze i zmagałam się z zapaleniem sutka. Moja laktacja była słaba, a po trzech miesiącach musiałam przestać karmić” – mówi Jennifer, mama dwójki dzieci z Wielkiej Brytanii. „Stopniowo zastępowałam pojedyncze sesje karmienia, aby ograniczyć wpływ na organizm. Było to jednak trudne z emocjonalnego punktu widzenia”.

Jeżeli chcesz nadal cieszyć się bliskością i korzyściami zdrowotnymi, jakie zapewnia karmienie piersią, jednak musisz je ograniczyć, spróbuj odstawienia częściowego – polega ono na zastąpieniu niektórych sesji karmienia mieszanką mleczną.

Zakończenie karmienia piersią po szóstym miesiącu

Wraz z nadejściem szóstego miesiąca życia dziecka, kiedy zaczniesz podawać mu pokarmy stałe, sesje karmienia piersią stopniowo zaczną stawać się coraz rzadsze. Do ukończenia pierwszego roku liczba ta spadnie do zaledwie kilku sesji na dzień, a dzienne spożycie kalorii uzupełniać będą stałe posiłki i zdrowe przekąski.

Jeżeli jednak chcesz dodatkowo odzwyczaić dziecko od karmienia piersią, rób to stopniowo, zastępując pojedyncze sesje karmienia mieszanką mleczną, jeśli dziecko nie ukończyło jeszcze 12 miesięcy. Zaczekaj z podawaniem krowiego mleka, aż maluch ukończy pierwszy rok życia.

„W momencie gdy zdecydowałam się na odstawienie synka, karmiłam już piersią tylko trzy razy dziennie, uzupełniając jego dietę trzema posiłkami i przekąskami. Zaczęłam stopniowo zastępować pozostałe sesje butelkami mieszanki mlecznej, na sam koniec pozostawiając karmienie nocne, które zakończyłam w 11. miesiącu życia dziecka” – mówi Ruth, mama jedynaka z Wielkiej Brytanii. „Wolne tempo odstawiania sprawiło, że nie miałam żadnych problemów poza lekkim uczuciem pełności przez kilka dni”.

Jest wiele sposobów na odwrócenie uwagi dziecka od zmian zachodzących w sposobie karmienia. Niektóre mamy podają napoje i przekąski, którymi możecie się dzielić, aby zachować poczucie bliskości. Możesz także nieco zmodyfikować typowy harmonogram dnia, zabawić dziecko ulubioną grą lub zastąpić sesję karmienia długim przytulaniem w rękach Twoich lub partnera.  W przypadku niektórych dzieci proces przystosowania do zmian może potrwać nieco dłużej, jednak z czasem wszystko stanie się łatwiejsze. W przypadku problemów z przerwaniem karmienia warto zwrócić się o pomoc do specjalisty.

Naturalne odstawianie od karmienia piersią

Jeżeli pozwolisz dziecku zadecydować o zakończeniu karmienia (metoda ta znana jest jako BLW – „baby-led weaning”, czyli odstawianie kontrolowane przez dziecko), proces ten najprawdopodobniej przebiegać będzie powoli i stopniowo. Wraz z upływem miesięcy sesje karmienia piersią będą coraz krótsze i rzadsze, a w niektórych przypadkach dziecko może nawet stracić zainteresowanie piersią z dnia na dzień.

„Moja córka sama odstawiła pierś w wieku czterech lat” – mówi Sarah, mama jedynaczki z Wielkiej Brytanii. „Stopniowo przestawała chwytać pierś, a w wieku trzech i pół roku prawie nie przyjmowała już mojego mleka. Kiedy byliśmy na wakacjach, po prostu o tym zapomniała. Po sześciu miesiącach od tego czasu zdarza się, że chce chwycić pierś, jednak wie już, że nie ma w niej mleka”.

W przypadku tej metody Twój organizm ma mnóstwo czasu, aby się przystosować, nie powinny więc wystąpić u Ciebie problemy z dyskomfortem lub obrzękiem. Może to wiązać się jednak z silnymi przeżyciami, dlatego zadbaj o częste przytulanie i dużo bliskości.

„Odstawianie z inicjatywy dziecka było dla nas dobrym rozwiązaniem, ponieważ mój synek nigdy nie przyjmował mieszanki mlecznej ani nie pił z butelki. Nie chciałam nagle przerwać karmienia i odmawiać mu piersi” – opowiada Kelly, mama jedynaka z Wielkiej Brytanii. „Sam stracił zainteresowanie w wieku dwóch i pół roku. Było to dla nas najlepsze wyjście, choć wiązało się z dużą dawką emocji”.

Co jeżeli muszę szybko zakończyć karmienie piersią?

Choć nagłe odstawienie od karmienia piersią z dnia na dzień nie jest wskazane, czasami jest to konieczne z przyczyn zdrowotnych lub ze względu na rozłąkę.

Jeżeli jak dotąd karmiłaś piersią, z pewnością będziesz musiała odciągać pokarm, aby uniknąć dyskomfortu i obrzęku piersi. Niektóre kobiety najchętniej używają w tym celu laktatora, podczas gdy inne wolą odciągać ręcznie. Odciągaj tylko tyle, aby złagodzić dyskomfort – dodatkowe stymulowanie laktacji nie byłoby wskazane.

Choć na początku Twoje piersi mogą być nabrzmiałe i wrażliwe, wkrótce uczucie to minie. Pokarm kobiecy zawiera składnik zwany zwrotnym inhibitorem laktacji (FIL). Kiedy dziecko przestaje ssać pierś, FIL sygnalizuje organizmowi konieczność ograniczenia produkcji. Może jednak minąć kilka dni lub tygodni, zanim Twoje piersi przywykną do nowej sytuacji.

Przyjmowanie paracetamolu lub ibuprofenu pomoże w uśmierzeniu ewentualnego bólu (pamiętaj jednak, że ibuprofen nie jest wskazany dla osób cierpiących na astmę). Zawsze stosuj się do zaleceń producenta oraz farmaceuty i porozmawiaj z lekarzem o lekarstwach, które są Ci potrzebne.

„Byłam zmuszona nagle przerwać karmienie piersią, kiedy moja córka miała osiem miesięcy, ponieważ potrzebowałam silnych środków przeciwbólowych” – mówi Peggy, mama jedynaczki ze Szwajcarii. „Było to bardzo trudne – córeczka często szukała mojej piersi i płakała. Przytulałam ją mocno, aby czuła się bezpiecznie, jednocześnie podając jej butelkę. Po miesiącu przyzwyczaiła się do nowej sytuacji”.

Czy mogę kontynuować karmienie piersią, jeżeli chcę znów zajść w ciążę?

Choć karmienie piersią jest naturalną formą antykoncepcji, nie zapewnia całkowitej skuteczności – zwłaszcza po sześciu miesiącach lub jeżeli stosujesz także inne metody karmienia. Oznacza to, że możesz zajść w ciążę, zanim jeszcze odstawisz dziecko od piersi.

Ciężarne mamy karmiące często spotykają się ze sprzecznymi poradami na temat najlepszej pory na przerwanie karmienia. Jednoczesne karmienie dwójki dzieci w różnym wieku jest jednak całkowicie możliwe. Kiedy na świat przyjdzie drugie dziecko, Twoje ciało wytworzy wystarczające ilości pokarmu, aby spełnić potrzeby obojga maluchów.

Czasami zdarza się, że starsze dziecko samoczynnie odstawia pierś w czasie ciąży lub chwyta ją coraz rzadziej. Może to wynikać z zachodzących podczas ciąży zmian w składzie mleka, które sprawiają, że zmienia ono smak i staje się mniej słodkie.{6} Jeżeli Twoje pierwsze dziecko nie ukończyło jeszcze roku w momencie rozpoczęcia odstawiania, pamiętaj, aby kontrolować jego prawidłowe przybieranie na wadze.

Jeżeli chcesz kontynuować karmienie piersią w czasie ciąży, ale w przeszłości wystąpił u Ciebie przedwczesny poród lub poronienie albo zaobserwowałaś u siebie krwawienie – najpierw skonsultuj się z lekarzem.

W sytuacji gdy konieczne będzie zastosowanie metod wspomagających poczęcie, lekarze mogą odmówić podania określonych lekarstw lub terapii, jeżeli będziesz nadal karmić piersią. Rozważ i przedyskutuj wszystkie dostępne opcje, zanim podejmiesz decyzję.

Podsumowanie

Niezależnie od tego, jaką porę i metodę jak odzwyczaić dziecko od karmienia piersią wybierzesz , nie bądź zbyt wymagająca wobec siebie i dziecka. To dla Was obojga znacząca zmiana pod względem fizycznym, hormonalnym i emocjonalnym, dlatego postępuj ostrożnie i w przemyślany sposób.

„Choć mój organizm bez problemu poradził sobie z zakończeniem karmienia, bardzo przeżywałam ten okres. Przez tak długi czas były to nasze wspólne, szczególne chwile, a teraz dobiegły one końca” – opowiada Jane, mama dwójki dzieci ze Stanów Zjednoczonych. „Spędzałam dużo czasu w pracy przez pięć dni w tygodniu, dlatego karmienie piersią dawało mi poczucie ważnej roli w życiu dzieci. Jednak już wkrótce po przerwaniu karmienia znaleźliśmy nowe sposoby na podtrzymywanie więzi”.