Skład mleka matki: Co znajduje się w Twoim mleku?

Mleko matki jest pełne składników, które odżywiają i chronią dziecko, a także zmieniają się w miarę jego rozwoju. Co zawiera Twój pokarm i jak zmienia się, dostosowując się do potrzeb dziecka?

Jako pierwszy pokarm Twojego dziecka mleko zawiera podstawowe i niezbędne składniki odżywcze, takie jak węglowodany, białka i tłuszcze, a także wodę zapewniającą nawodnienie organizmu niemowlaka {1}. Mleko matki nie jest jednak zwyczajnym pokarmem – jego wartość to nie tylko wartość odżywcza.

Co znajduje się w mleku matki?

Oto niektóre ze składników mleka kobiecego, które dziecko otrzymuje przy każdym karmieniu. Wielu z nich nie da się pozyskać z innych źródeł:

• Miliony żywych komórek. Wśród nich znajdują się białe krwinki, które wzmacniają odporność, a także komórki macierzyste, wspomagające rozwój i leczenie organów {2}.
• Ponad 1000 białek, {3} które wspierają wzrost i rozwój Twojego dziecka, aktywują jego układ immunologiczny, a także rozwijają i chronią komórki nerwowe w jego mózgu.
• Białko w mleku matki zbudowane jest z aminokwasów. W Twoim pokarmie znajduje się ponad 20 takich związków. Wśród nich są tak zwane nukleotydy – ich liczba zwiększa się w nocy, a naukowcy podejrzewają, że mogą one mieć działanie nasenne {4,5}.
• Ponad 200 złożonych cukrów zwanych oligosacharydami, {6} które pełnią funkcję probiotyków i przekazują „dobre bakterie” do jelit niemowlaka. Ponadto zapobiegają one przedostawaniu się infekcji do układu krwionośnego i obniżają ryzyko zapalenia mózgu.
• Ponad 40 enzymów {7}. Enzymy są katalizatorami przyspieszającymi reakcje chemiczne w organizmie. Zadaniem tych, które znajdują się w Twoim mleku, jest między innymi wzmacnianie układu trawiennego i układu immunologicznego dziecka, a także wspomaganie przyswajania żelaza.
• Czynniki wzrostu, które wspierają zdrowy rozwój {1}. Mają one wpływ na wiele części organizmu niemowlęcia, w tym jelita, naczynia krwionośne, układ nerwowy oraz gruczoły wydzielające hormony.
• Skoro już mowa o hormonach – Twoje mleko zawiera ich mnóstwo! {7} Te inteligentne substancje przesyłają sygnały pomiędzy tkankami i organami, aby zapewnić ich właściwe działanie. Niektóre z nich regulują apetyt i cykl snu dziecka, a nawet wzmacniają więź pomiędzy Wami.
• Witaminy i minerały – składniki odżywcze wspierające zdrowy rozwój, funkcjonowanie organów oraz budowanie zębów i kości dziecka {1}.
• Przeciwciała, zwane także immunoglobulinami. Istnieje pięć podstawowych rodzajów przeciwciał, a wszystkie z nich znajdują się w Twoim mleku {8}. Ich zadaniem jest neutralizacja bakterii i wirusów, a tym samym ochrona dziecka przed chorobami i infekcjami.
• Być może spotkałaś się z pojęciem kwasów tłuszczowych o długim łańcuchu – odgrywają one kluczową rolę w kształtowaniu układu nerwowego Twojego dziecka, a ponadto wspomagają prawidłowy rozwój mózgu i oczu {9}. Twoje mleko zawiera aż kilka rodzajów tych kwasów!
• 1400 mikro-RNA, którym przypisuje się funkcję regulacji ekspresji genu, a także działanie hamujące lub ograniczające rozwój chorób, wspierające układ immunologiczny dziecka oraz kształtujące piersi {10}.

Ta długa lista obejmuje zaledwie niektóre składniki mleka matki, a naukowcy wciąż odkrywają nowe elementy. Co zdumiewające, poziomy tych składników mogą zmieniać się w miarę upływu czasu, dostosowując się do wieku i potrzeb Twojego dziecka.

Zacznijmy od początku…

Pierwsze kilka dni: Siara

Pierwsze mleko, które wytwarzają Twoje piersi po narodzinach dziecka, zwane jest siarą. Ta gęsta, kleista substancja często określana jest jako „płynne złoto” – nie tylko przez swój żółtawy lub pomarańczowy kolor, lecz także ze względu na ogromne znaczenie dla odżywiania i ochrony delikatnego noworodka.

Na początku wytwarzać jej będziesz bardzo niewiele – zaledwie 40 lub 50 ml na dobę {11} – jednak w zupełności wystarczy to Twojemu dziecku, którego żołądek ma na tym etapie rozmiar kulki do gry. Siara jest także bardzo łatwa do strawienia, a jej bogaty skład skutecznie rekompensuje małe objętości.

Skład siary

Siara zawiera takie same składniki, jak Twoje późniejsze mleko, jednak w innych proporcjach dostosowanych do potrzeb noworodka.

Oto przykład: siarę określa się czasami mianem naturalnej szczepionki ze względu na bardzo wysoki poziom przeciwciał i białych krwinek. Są one konieczne, aby chronić Twoje dziecko przed infekcjami i chorobami poza bezpiecznym środowiskiem Twojego brzucha.

Ochronne właściwości siary są także ważne dla układu trawiennego Twojego dziecka. W momencie narodzin błona jelit noworodka jest przepuszczalna, a siara pełni funkcję powlekającą i uszczelniającą {12,13}. Jest to szczególnie ważne w przypadku dzieci urodzonych przedwcześnie, ponieważ są one bardziej narażone na niebezpieczną chorobę, jaką jest martwicze zapalenie jelit {13}.

Siara jest także bogata w witaminy i minerały, a zawartość witamin A, E i K jest w niej większa w porównaniu do mleka właściwego. Wyższe jest też stężenie procentowe białek {1}. Ponadto siara odgrywa rolę środka przeczyszczającego, który pomaga dziecku oddać pierwszy stolec – smółkę {14}.

Kolejne kilka tygodni: Mleko przejściowe

Podczas pierwszego tygodnia życia dziecka (od dwóch do czterech dni po porodzie) zmieni się ilość wytwarzanego przez Ciebie pokarmu. Twoje piersi staną się pełniejsze i twardsze – proces ten określany jest jako „napełnianie się mlekiem”. Trzeciego dnia dziecko przyjmuje około 300–400 ml mleka na dobę, a piątego dnia ilość ta wzrasta już do 500–800 ml na dobę. Nic dziwnego więc, że piersi wydają się większe! {11}

Mleko produkowane od dnia 5 do 14 zwane jest mlekiem przejściowym {15}. Jak sugeruje sama nazwa, jest to pokarm przechodzący transformację z siary do mleka właściwego. Jego kolor i konsystencja stają się bardziej kremowe, a zawartość tłuszczu, kalorii i laktozy (naturalnego tłuszczu) wzrasta – w ten sposób powstaje idealny pokarm dla szybko rosnącego noworodka.

Możesz jednak być pewna, że mleko nadal pełne jest ochronnych przeciwciał, żywych komórek, dobroczynnych bakterii oraz innych składników bioaktywnych, które wzmacniają zdrowie dziecka {15}.

Cztery tygodnie i później: Mleko właściwe

Kiedy dziecko ukończy cztery tygodnie, Twoje mleko będzie już w pełni rozwinięte. Na tym etapie jest ono bogate w białka, cukry, witaminy i minerały, a także różnorodne składniki bioaktywne, takie jak hormony, czynniki wzrostu oraz żywe komórki, które wspierają zdrowy wzrost i rozwój Twojego dziecka {7}.

Po czterech tygodniach wartość odżywcza mleka właściwego i proporcje jego składników utrzymują się na mniej więcej takim samym poziomie. Pomimo tego skład Twojego pokarmu nadal może zmieniać się w zależności od dnia i sesji karmienia.

Na przykład jeżeli jedno z Was zachoruje, Twój organizm zacznie wytwarzać przeciwciała zwalczające tę konkretną chorobę. Następnie przeciwciała te trafią do Twojego pokarmu. Co zdumiewające, kiedy maluch zacznie odkrywać świat i wkładać do buzi zabawki, poziom ochronnych, zwalczających bakterie enzymów w Twoim mleku wzrośnie {16}. Różnice te pokazują, jak skład pokarmu kobiecego dopasowuje się do zmieniających się potrzeb dziecka.

Czym jest mleko I i II fazy?

Być może zauważyłaś, że pod koniec karmienia Twoje mleko jest gęstsze i bardziej kremowe. Dzieje się tak, ponieważ w miarę karmienia zawartość tłuszczu w mleku wzrasta na skutek mechaniki przepływu pokarmu przez pierś. Często nazywa się je mlekiem fazy II, podczas gdy wcześniejszy, bardziej „wodnisty” pokarm jest określany mlekiem fazy I. To rozróżnienie może sugerować, że istnieje „punkt przejścia” z fazy I do fazy II – tak jednak nie jest. Zmiana zachodzi stopniowo {15}. Oba etapy stanowią nieodłączną część pełnowartościowego karmienia i dostarczają dziecku witaminy, minerały, białka i cukry.

Zawartość tłuszczu w Twoim mleku zależy od stopnia opróżnienia piersi. Na początku niektórych sesji karmienia będą one pełniejsze (mniejsza zawartość tłuszczu), a w przypadku innych – mniej napełnione (większa zawartość tłuszczu). Nie musisz więc martwić się zanadto fazą I i fazą II – niezależnie od nich, na przestrzeni 24 godzin Twoje dziecko przyjmować będzie podobne ilości tłuszczu {17}.

Skład mleka matki po sześciu miesiącach

Być może zastanawiasz się, jakie zmiany zachodzą w mleku w długim okresie karmienia piersią. Czy ciało naprawdę jest w stanie miesiącami, a nawet latami produkować mleko właściwe najwyższej jakości? Oto odpowiedź – nie lekceważ możliwości swoich piersi!

Chociaż około szóstego miesiąca życia będziesz musiała wprowadzić do diety dziecka pokarmy stałe, aby dostarczać mu niezbędnych składników odżywczych (takich jak żelazo), {18} Twoje mleko nadal stanowić będzie znaczącą część jego diety.

Po siódmym miesiącu życia dziecka Twoje mleko wciąż jest źródłem 93% przyjmowanych przez nie kalorii. Pomiędzy 11 a 16 miesiącem nadal stanowi ono aż połowę dziennego spożycia {19}.

Możesz zatem być spokojna i korzystać z dobroczynnych efektów karmienia piersią przez wiele nadchodzących miesięcy.