Czym jest mleko przejściowe?

W ciągu pierwszych kilku tygodni życia dziecka skład Twojego mleka będzie ulegać radykalnym zmianom. Odkryj niezwykłe właściwości mleka przejściowego

Każdy dzień życia noworodka jest inny – także z punktu widzenia składu Twojego pokarmu. Kiedy Twoje piersi napełnią się mlekiem, mogą powiększyć się bardziej, niż się spodziewasz, zmieniając się przy tym także wewnątrz. W ciągu pierwszego tygodnia komórki produkujące mleko, a także połączenia pomiędzy nimi, przystosowują się do ciągłego karmienia piersią.{1} Od tego momentu, aż do upłynięcia dwóch tygodni życia dziecka, Twoje ciało wytwarzać będzie tak zwane mleko przejściowe.{2}

„Po wyparciu łożyska poziom progesteronu, czyli hormonu ciążowego, zaczyna spadać w organizmie matki” – wyjaśnia prof. Peter Hartmann, wiodący ekspert w dziedzinie składu mleka matki z Uniwersytetu Australii Zachodniej. „Towarzyszy temu wzrost intensywności syntezy mleka oraz rozwój pokarmu o bardziej «normalnym» składzie, choć jego całkowite dojrzewanie zajmuje kilka tygodni”.

Etapy laktacji: faza przejściowa

Siara to pierwszy pokarm dziecka, a mleko dojrzałe to źródło długoterminowego odżywienia – mleko przejściowe jest zaś pomostem pomiędzy tymi etapami.

Nie są to jednak całkiem odrębne substancje – można postrzegać je raczej jako trzy różne fazy mleka matki. Podstawowe składniki pozostają niezmienne na przestrzeni całego okresu karmienia, jednak ich poziom zwiększa się lub spada zależnie od okoliczności. To właśnie w tym przejściowym okresie zachodzi najwięcej zmian, które dokonują się każdego dnia – podobnie jak zmiany w potrzebach Twojego dziecka. 

Przemiany w Twoim pokarmie możliwe są dzięki zawartości składników bioaktywnych, w tym komórek, hormonów i pożytecznych bakterii. Mleko nie staje się dojrzałe z dnia na dzień. Zamiast tego zmiany zachodzą stopniowo, krok po kroku podążając za rozwojem dziecka.{3,4}

„Głównym czynnikiem wpływającym na skład mleka matki jest ilość produkowanego pokarmu” – mówi prof. Hartmann. „Zawartość składników jest inna w zależności od tego, czy laktacja jest słaba czy silna”.

Mleko przejściowe: coraz więcej pokarmu

W miarę rozwoju Twoje dziecko potrzebuje większych ilości pokarmu o innych proporcjach składników odżywczych. Znacząco zwiększy się także ilość wytwarzanego przez Ciebie mleka: może ona osiągnąć nawet 600 – 700 ml na dobę{5} – to znacznie więcej niż niewielkie ilości siary, które wytwarzasz na początku.

„Składniki w mleku poszczególnych gatunków odpowiadają indywidualnym potrzebom ich potomstwa”

Twoje piersi pracują teraz w „trybie zwiększania laktacji” i uczą się, ile mleka potrzebuje Twoje dziecko. Zarówno one, jak i Twój pokarm, przechodzą proces dojrzewania. W porównaniu do siary mleko przejściowe zawiera więcej tłuszczu, a także laktozy, czyli naturalnego cukru dostarczającego dziecku energii.{2}

„Poziom laktozy gwałtownie wzrasta około drugiego lub trzeciego dnia po narodzinach” – wyjaśnia prof. Hartmann. „Zwiększa się także zawartość tłuszczu, co wynika z rosnącej ilości obecnych w mleku kwasów tłuszczowych C10 i C12 o średnim łańcuchu. Są one nie tylko szybko metabolizowanym źródłem energii – przypisuje się im także działanie przeciwwirusowe. Ponadto na tym etapie zawartość sodu i chloru spada do bardzo niskich poziomów, dzięki czemu pokarm charakteryzuje niska zawartość soli”.

Białko: optymalne proporcje

W miarę dojrzewania zmienia się także zawartość białka w Twoim pokarmie. Mleko matki zawiera dwa rodzaje białek: kazeinę i białka serwatkowe. Kazeina przyjmuje stałą konsystencję (krzepnie) na skutek kontaktu z kwasem żołądkowym niemowlęcia, utrzymując dłuższe uczucie sytości. Ma ona także właściwości przeciwbakteryjne. Białka serwatkowe zawierają duże ilości przeciwciał i zachowują płynną, ułatwiającą trawienie konsystencję – jest to szczególnie ważne dla noworodków. W okresie przejściowym, kiedy układ pokarmowy dziecka staje się silniejszy, stosunek białek serwatkowych do kazeiny w Twoim pokarmie zmienia się z około 90:10 w siarze do 60:40 w mleku produkowanym po miesiącu (a jeśli będziesz karmić przez cały rok, proporcje te wyniosą 50:50).{6}

Bilans białka w mleku jest idealnie przystosowany do potrzeb człowieka – nasz organizm rozwija się stosunkowo powoli, a mózg staje się duży i złożony. Pokarm kobiecy dostarcza także wszystkich aminokwasów, które umożliwiają zdrowie i prawidłowe funkcjonowanie mózgu, oczu i innych narządów dziecka.

Ilość białek serwatkowych w mleku matki jest znacznie wyższa niż w mleku innych ssaków. Proporcje białka serwatkowego i kazeiny w krowim mleku są niemal dokładnie odwrotne: 20:80 (to właśnie dlatego krowie mleko nie nadaje się dla niemowląt poniżej roku życia).{7}

„Mleko jest przystosowane do określonego celu” – wyjaśnia prof. Hartmann. „Choć określone składniki – takie jak białko i tłuszcz – obecne są w mleku wszystkich ssaków, kiedy przyjrzymy się szczegółowo ich rodzajom, zauważymy różnice w zależności od gatunku. Składniki w mleku poszczególnych gatunków odpowiadają indywidualnym potrzebom ich potomstwa”.

Właściwości ochronne mleka przejściowego

Choć Twoje dziecko jest wciąż malutkie, już w pierwszych tygodniach zaczyna rozwijać się jego układ immunologiczny. Dzięki temu niemowlę coraz mniej polega na ochronie, którą mu zapewniasz.

Znajduje to odzwierciedlenie w zawartości enzymów ochronnych i przeciwciał w Twoim mleku. Ilość niektórych z nich, na przykład laktoferyny (enzymu ochronnego) oraz sIgA (przeciwciała), spada, a innych – między innymi przeciwbakteryjnego enzymu zwanego lizozymem – wzrasta.{8}

„W tym okresie spada również zawartość białka w mleku” – zauważa prof. Hartmann. „Białka ochronne wytwarzane są w takim samym tempie, jednak stają się bardziej rozcieńczone w większych ilościach produkowanego mleka”.

Kiedy odporność dziecka rośnie, w pokarmie spada także zawartość minerałów takich jak cynk, miedź i mangan, których zadaniem jest wspieranie rozwoju układu immunologicznego.{9}

Kiedy mleko staje się w pełni dojrzałe?

Zmiany w mleku matki, które zachodzą podczas okresu przejściowego, są niezwykłe. Twój pokarm stanie się dojrzały pod koniec pierwszego miesiąca, co oznacza, że będzie spełniać potrzeby niemowlaka w miarę jego rozwoju. Później jego skład nie będzie już ulegać znaczącym modyfikacjom, niezależnie od tego, czy będziesz karmić przez kilka miesięcy, rok lub jeszcze dłużej.