Karmienie piersią − pierwszy miesiąc: Czego można się spodziewać?

Masz wątpliwości dotyczące zainicjowania i rozwijania laktacji? W naszym przewodniku po pierwszym miesiącu karmienia znajdziesz pomoc i dowiesz się, czego można się spodziewać

Pierwsze tygodnie karmienia piersią wymagają od Ciebie szybkiego przystosowania się do nowej sytuacji. Jeżeli czasami czujesz się przytłoczona, nie martw się – nie jesteś jedyna. Chociaż częste karmienie dziecka przez całą dobę jest normalne i pomaga Ci rozwinąć laktację, może także być męczące. Bądź cierpliwa, dbaj o siebie i pociesz się myślą, że po pierwszym miesiącu, kiedy Twoja laktacja już się ustabilizuje, będzie Ci znacznie łatwiej.

Jak często powinnam karmić piersią?

Niewielki żołądek Twojego noworodka rozwija się bardzo szybko, aby przystosować się do coraz intensywniejszej laktacji. Po tygodniu ma on rozmiar moreli, a po dwóch tygodniach – dużego jajka kurzego {1,2}. Pozwalając dziecku pobierać pokarm według jego potrzeb, pomagasz mu odzyskać masę urodzeniową oraz dalej się rozwijać.

„W ciągu dnia dziecko wymaga karmienia co dwie lub trzy godziny. W nocy możesz liczyć na dłuższe przerwy wynoszące trzy, cztery lub nawet pięć godzin” – mówi Cathy Garbin, ciesząca się międzynarodowym uznaniem konsultantka laktacyjna. „Pamiętaj jednak, że każdy dzień jest inny i każde dziecko jest inne. Niektóre niemowlęta jedzą szybko i są syte już po 15 minutach, innym zaś może zająć to nawet godzinę. Nie porównuj swojego rytmu karmienia do innych – najprawdopodobniej okaże się, że są zupełnie różne”.

Podczas każdego karmienia pozwól dziecku ssać jedną pierś tak długo, jak tego chce. Potem przystaw je do drugiej i zobacz, czy spróbuje ją chwycić. Najedzone niemowlę samo puści pierś i będzie zrelaksowane oraz zadowolone – może nawet od razu zasnąć. Przy kolejnym karmieniu najpierw podaj dziecku przeciwną pierś. Aby nie zapomnieć, po której stronie zaczynałaś ostatnio, możesz skorzystać ze specjalnej aplikacji.

Dlaczego moje dziecko nieustannie domaga się karmienia?

Pierwszy miesiąc karmienia piersią jest zazwyczaj najtrudniejszy. Nawet jeżeli Twoje dziecko wydaje się być bez przerwy głodne i często potrzebuje karmienia – nawet co 45 minut – nie zakładaj, że produkujesz zbyt mało mleka.

W pierwszym miesiącu niemowlęta muszą często ssać pierś, aby zainicjować i rozwinąć Twoją laktację. Przyczynia się to także do wydajniejszej produkcji mleka w przyszłości {3}.

Nie zapominaj, że każdy noworodek pragnie niemal nieustannego kontaktu z mamą. Jasne światła i głośne dźwięki zewnętrznego świata mogą być przytłaczające, a Twój dotyk działa uspokajająco.

Zgadza się z tym Sara, mama trójki dzieci z Wielkiej Brytanii: „Płacz nie jest zawsze oznaką pustego brzuszka – czasami dzieci po prostu chcą być blisko lub ssać pierś dla uspokojenia. Dlatego używaj chusty. Postaw kołyskę obok łóżka. Nie zerkaj ciągle na zegarek. Odpoczywaj, kiedykolwiek to możliwe. Sprzątanie nie jest najważniejsze. Pozwól innym zaopiekować się Tobą. Nie przez trzy dni – co najmniej przez sześć tygodni! Ciesz się pieszczotami i bliskością z dzieckiem, a przede wszystkim uwierz w swoje ciało”.

Czy powinnam karmić dziecko według planu?

Twoje dziecko jest zbyt małe na jakikolwiek harmonogram, zapomnij więc o tym – zamiast tego pozwól mu pokierować częstotliwością karmienia piersią.

„Możesz przeczytać mnóstwo książek o tym, jak usystematyzować karmienie, jednak Twoje dziecko ich nie przeczyta ani nie zrozumie” – mówi Cathy. „Każde dziecko jest inne. Niektóre mogą przystosować się do narzuconego trybu, jednak wiele z nich tego nie zrobi. Większość po pewnym czasie znajdzie własny rytm”.

Według niektórych mam harmonogram karmienia sprawdza się najlepiej – ich dzieci najprawdopodobniej jednak należą do mniejszości, która niezależnie od planu domagałaby się regularnego karmienia co cztery godziny. Dorośli najczęściej nie jedzą ani nie piją tych samych posiłków i napojów o jednakowej porze każdego dnia, dlaczego więc narzucać taki rygor dziecku?

Zamiast tego przystawiaj dziecko do piersi, kiedy tylko zauważysz oznaki głodu. Płacz to jeden z ostatnich objawów, dlatego wypatruj wcześniejszych sygnałów, takich jak oblizywanie warg, otwieranie ust, ssanie dłoni lub obracanie główki z otwartą buzią (zwane „odruchem szukania”) {4}.

Czym jest wypływ?

Na początku każdej sesji karmienia głodne niemowlę zacznie szybko ssać pierś. Spowoduje to odruch wypływu, który pompuje mleko przez Twoje kanaliki mleczne {5}.

„Stymulacja brodawki sutkowej wysyła do mózgu sygnał wywołujący uwalnianie oksytocyny” – wyjaśnia Cathy. „Następnie oksytocyna rozprzestrzeniająca się w organizmie powoduje skurcz niewielkich mięśni otaczających gruczoły mlekowe w piersiach. Poszerza ona także kanaliki transportujące mleko, co umożliwia jego przepływ”.

„Jeżeli odruch ten nie nastąpi, mleko nie będzie mogło swobodnie płynąć. Jest on oparty o reakcję hormonalną, która może zostać zahamowana lub ograniczona przez stres. To właśnie dlatego w okresie karmienia tak ważne są wsparcie i komfort”.

„Badania wykazały, że w czasie karmienia u każdej mamy występuje seria odruchów wypływu” – kontynuuje. „Oksytocyna jest hormonem o krótkotrwałym działaniu, który może utrzymywać się w organizmie zaledwie przez 30–40 sekund. Po jej uwolnieniu mleko płynie, a dziecko zaczyna jeść. Później oksytocyna zanika, a następnie pojawia się kolejny wypływ i karmienie trwa dalej – i tak w koło. To właśnie dlatego niemowlęta robią przerwy i odpoczywają w czasie karmienia – to naturalny cykl”.

Wypływ może wywołać intensywne uczucie „świszczenia” lub łaskotania w piersiach, choć badania wykazują, że 21% karmiących mam nie odczuwa niczego {5}. Cathy wyjaśnia: „U wielu kobiet odczucia te występują przy pierwszym karmieniu, lecz nie przy kolejnych. Nie przejmuj się więc, jeżeli nie czujesz wypływu − jeśli Twoje dziecko prawidłowo ssie pierś, możesz po prostu nie zdawać sobie sprawy, kiedy on następuje”.  

Skąd mogę wiedzieć, że moje dziecko jest najedzone?

Ponieważ nie widzisz ilości mleka, jaką niemowlę przyjmuje podczas karmienia piersią, być może martwisz się o to, czy jest ono wystarczająco syte. Postaraj się jednak zaufać swojemu ciału i swojemu dziecku.

Po nastąpieniu wypływu można zaobserwować, że rytm ssania dziecka zwalnia. Niektóre mamy wyraźnie słyszą odgłos przełykania mleka, podczas gdy inne niemowlęta przełykają cicho. Dziecko da Ci znać, kiedy będzie już najedzone, dlatego zwracaj uwagę na sygnały. Maluch może chwytać pierś jeden, dwa, a nawet trzy razy, zanim się nasyci {6}.

„Bezpośrednio po solidnym karmieniu dziecko często sprawia wrażenie »upojonego«. Jest zrelaksowane, a mowa jego ciała sygnalizuje sytość” – mówi Cathy. „Także pieluszki stanowią dobry wskaźnik prawidłowego odżywienia. Na tym etapie karmione piersią dziecko najczęściej moczy co najmniej pięć pieluszek dziennie i oddaje przynajmniej dwa miękkie, żółte stolce – zazwyczaj więcej”.

Począwszy od końca pierwszego miesiąca, stolec niemowlęcia karmionego wyłącznie piersią powinien wyglądać tak samo każdego dnia (żółty, o ziarnistej strukturze, rzadki i wodnisty) aż do momentu wprowadzenia pokarmów stałych około szóstego miesiąca życia. Dziecko może oddawać stolec codziennie albo tylko co dwa lub trzy dni (a nawet rzadziej) {7}.

Kiedy moje dziecko powinno odzyskać masę urodzeniową?

 Większość noworodków traci na wadze w pierwszych dniach po porodzie. To normalne zjawisko, które nie stanowi powodu do zmartwień. Spadek masy najczęściej wynosi około 5–7%, jednak może osiągnąć nawet 10%. Niemal wszystkie dzieci ponownie osiągają masę urodzeniową pomiędzy 10. a 14. dniem życia. W pierwszych trzech – czterech miesiącach życia minimalny oczekiwany przyrost masy wynosi średnio 150 g na tydzień. Pamiętaj jednak, że w niektórych tygodniach niemowlę może rozwijać się bardzo szybko, a w innych – wolniej, dlatego nad ogólnym samopoczuciem i rozwojem niemowlęcia powinien czuwać lekarz {7,8}. 

Jeżeli masz obawy – albo jeżeli dziecko przejawia oznaki odwodnienia, takie jak ciemny kolor moczu, brak stolca przez ponad 24 godziny, wklęsłe ciemiączko (miękki punkt na główce niemowlęcia), żółtaczka, letarg, wiotkość i brak apetytu (np. brak karmienia przez cztery do sześciu godzin) – od razu skontaktuj się z lekarzem {7}.

Czym jest okresowa „żarłoczność”?

Sytuację, w której dziecko bardzo często domaga się karmienia na przestrzeni kilku godzin, można określić jako tymczasową „żarłoczność” (ang. cluster feeding) {6}. Zjawisko to najczęściej nasila się wieczorem, pomiędzy godziną 18:00 a 22:00 – właśnie wtedy wiele niemowląt jest niespokojnych i potrzebuje bliskości. Najwięcej mam obserwuje takie tendencje pomiędzy drugim a dziewiątym tygodniem po porodzie. Jest to zupełnie normalne i częste zachowanie u niemowląt, które przez pozostałą część dnia najczęściej są zadowolone, prawidłowo przyjmują pokarm i przybierają na wadze oraz ogólnie cieszą się dobrym zdrowiem {9}.

Dziecko może przejawiać okresową żarłoczność na skutek okresu gwałtownego wzrostu oraz potrzeby bezpieczeństwa, ukojenia i miłości. Intensywna stymulacja rozwijającego się mózgu często sprawia, że niemowlę nie jest w stanie się „wyłączyć” lub po prostu czuje się przytłoczone {9}. Przemęczenie u tak małego dziecka może powodować trudności z uspokojeniem i potrzebę dodatkowej pomocy. Nie ma zaś skuteczniejszego sposobu na ukojenie dziecka niż nakarmienie go piersią – to nie tylko źródło pożywienia, lecz także metoda na złagodzenie bólu i przekazywanie „hormonów szczęścia” {10}.

„Nikt nie uświadomił mnie na temat okresów żarłoczności noworodka, więc po 10 dniach wychodziłam z siebie ze zmartwienia i byłam przekonana, że moja laktacja nie zaspokaja potrzeb mojego dziecka” – mówi Camilla, mama jedynaka z Australii. „Był to bardzo zagmatwany okres. Radzono mi, aby odciągać pokarm i »dokarmiać« nim dziecko, aż wreszcie skontaktowałam się z Australian Breastfeeding Association. Dopiero tam wyjaśnili mi, co się dzieje, i uspokoili, że problem nie dotyczy laktacji”.

Pamiętaj: jest to tylko faza przejściowa. Przygotuj swój wieczorny posiłek z wyprzedzeniem, kiedy dziecko mocno śpi, tak abyś mogła podgrzać go i szybko zjeść podczas ciągłego karmienia. Jeśli masz taką możliwość, poproś kogoś z bliskich o pomoc w trzymaniu i kołysaniu dziecka, abyś mogła zrobić sobie małą przerwę. Jeżeli nie masz nikogo do pomocy, a czujesz się przytłoczona, bezpiecznie ułóż dziecko w łóżeczku i ochłoń przez kilka minut, zanim ponownie weźmiesz je na ręce.

Poproś partnera, członków rodziny oraz przyjaciół o pomoc w obowiązkach, gotowaniu i opiece nad innymi dziećmi. Jeżeli możesz sobie na to pozwolić, rozważ zatrudnienie kogoś, kto pomoże Ci w pracach domowych. Staraj się jak najwięcej odpoczywać, dobrze się odżywiaj i dbaj o nawodnienie organizmu.

„Moja córeczka przesypiała większość dnia, a pomiędzy 23:00 i 5:00 nieustannie domagała się karmienia. Było to bardzo wyczerpujące” – mówi Janelle, mama jedynaczki ze Stanów Zjednoczonych. „Mąż starał się mnie odciążyć, kiedy tylko mógł: sprzątał, przygotowywał dla mnie posiłki, robił pranie, przewijał dziecko i dbał o to, abym mogła się wyspać. Zawsze utwierdzał mnie w przekonaniu, że radzimy sobie najlepiej, jak możemy”.

Jeżeli martwisz się intensywnością karmienia piersią, warto zwrócić się o pomoc. „Porozmawiaj z konsultantem laktacyjnym lub specjalistą od karmienia piersią, aby dowiedzieć się, czy zjawisko to spowodowane jest jakimś problemem” – wyjaśnia Cathy. „Nie decyduj się na dokarmianie mieszanką mleczną, zanim nie odkryjesz właściwej przyczyny (chyba że otrzymałaś takie zalecenie od lekarza). Być może Twoja laktacja jest zbyt słaba, ale istnieje także prawdopodobieństwo, że dziecko nie potrafi efektywnie pobierać mleka”.

Kiedy karmienie piersią stanie się łatwiejsze?

Wczesny etap karmienia jest krótki i bardzo szczególny; choć może wydawać się niezwykle trudny, już wkrótce będzie Ci łatwiej! Pod koniec pierwszego miesiąca Twoja laktacja ustabilizuje się, a dziecko będzie silniejsze, co pozwoli mu efektywniej pobierać pokarm {2,3}. Do tego czasu najprawdopodobniej rozwiążesz wszystkie problemy z przystawianiem niemowlęcia do piersi, a Twoje ciało będzie wydajniej produkować mleko, dzięki czemu ustąpią bóle oraz niekontrolowany wypływ pokarmu.

„Najtrudniejsze są pierwsze cztery do sześciu tygodni; potem sytuacja zaczyna się normować” – mówi Cathy. „W trzecim miesiącu karmienie piersią staje się naprawdę łatwe – zdecydowanie łatwiejsze niż przygotowywanie pokarmu i mycie butelek! Wytrzymaj więc jeszcze trochę!”

Im dłużej kontynuujesz karmienie, tym dłużej możesz cieszyć się wynikającymi z niego korzyściami – począwszy od zaoszczędzonych pieniędzy, które wydałabyś na mieszankę mleczną, przez lepszą jakość snu, {11–13} aż po zwiększoną odporność dziecka {14} i skuteczniejszą ochronę Twojego organizmu przed nowotworami {15}.

„Jeżeli wydaje Ci się, że dłużej już nie wytrzymasz, staraj się po prostu skoncentrować na teraźniejszości: kolejnym karmieniu i kolejnym dniu” – mówi Hannah, mama jedynaka z Wielkiej Brytanii. „Ja byłam przekonana, że nie dotrwam do ósmego tygodnia. Teraz minęło już 17 tygodni i mogę nawet przyznać, że karmienie stało się łatwe”.

Dowiedz się więcej na temat kolejnego etapu przygody z karmieniem w artykule Karmienie piersią po pierwszym miesiącu: Czego można się spodziewać?