Co dzieje się w piersiach podczas ciąży?

Jeżeli uważasz, że Twoje piersi przestały się rozwijać, kiedy byłaś jeszcze nastolatką, jesteś w błędzie! Złożone struktury wewnętrzne, które są niezbędne do karmienia piersią, powstają dopiero w czasie ciąży, a jeszcze do niedawna nie rozumieliśmy nawet ich działania

Być może w okresie ciąży – poza poszukiwaniami biustonosza do karmienia – nie poświęcasz zbyt wiele uwagi Twoim piersiom. W ich wnętrzu zachodzą jednak ogromne zmiany. Choć to, co najważniejsze, dzieje się w Twoim łonie, piersi również przechodzą niezwykłą metamorfozę w przygotowaniu na nadejście dziecka. Aby w pełni zrozumieć ten proces, musimy trochę cofnąć się w czasie…

Rozwój piersi w okresie dojrzewania

Twoje piersi zmieniają się nieustannie, począwszy od pokwitania, aż po menopauzę. W przeciwieństwie do innych organów ich wzrost nie zaczyna się, dopóki nie zostanie „aktywowany” przez hormony pojawiające się w okresie dojrzewania. Choć może się wydawać, że ich rozwój na tym się kończy, tak naprawdę nie są one jeszcze dojrzałe.

„Piersi nadal rozwijają się po okresie dojrzałości. Wraz z każdym cyklem miesięcznym, aż do około 35. roku życia, organizm wytwarza nowy nabłonek wydzielniczy [produkujący mleko]” – objaśnia prof. Peter Hartmann, ekspert w dziedzinie laktacji z Uniwersytetu Australii Zachodniej. „Po osiągnięciu tego wieku rozwój zatrzymuje się i piersi pozostają w dojrzałym, lecz uśpionym stanie”.

Podczas cyklu menstruacyjnego następuje także wymiana komórek wewnętrznych w piersiach – to właśnie dlatego miesiączce często towarzyszy uczucie wrażliwych lub obrzmiałych piersi.{1}

Być może zaobserwowałaś, że w pierwszych dniach cyklu struktura piersi może wydawać się nieco nieregularna – to dlatego, że przygotowują się one na ewentualność ciąży. Kiedy organizm zarejestruje, że poczęcie nie nastąpiło, ponownie rozpoczyna się comiesięczny cykl hormonalny.{2}

Wewnętrzne zmiany piersi podczas ciąży

Opisany powyżej cykl zostaje przerwany w momencie poczęcia. Pod koniec pierwszego miesiąca ciąży piersi rozpoczynają metamorfozę w organy produkujące mleko.

W tym okresie zwiększa się liczba i złożoność kanalików mlecznych, które zaczynają tworzyć skomplikowany system karmienia. Równocześnie zainicjowany zostaje rozwój laktocytów, czyli komórek piersi odpowiedzialnych za produkcję mleka. Ponadto w czasie ciąży podwaja się ilość krwi doprowadzanej do piersi – to właśnie dlatego żyłki na piersiach w czasie ciąży często stają się widoczne przez skórę.{3}

„Po wydaleniu łożyska poziom progesteronu zaczyna spadać i następuje zainicjowanie laktacji”

„Kiedy nastąpi poczęcie, rozwój piersi rusza pełną parą” – mówi prof. Hartmann. „Ciąża aktywuje wzrost znajdującego się w piersiach nabłonka wydzielniczego. Piersi zawierają przypominające pączki gruczoły, które w czasie ciąży rozwijają się, tworząc kanaliki i niewielkie pęcherzyki mleczne, w których przechowywany jest pokarm”.

Wszystko to, co dzieje się wewnątrz piersi, może wywoływać uczucie łaskotania, bolesności, napuchnięcia i ciężkości – to także wczesne sygnały ciąży. Aby dowiedzieć się więcej, przeczytaj artykuł na temat zmian w piersiach w okresie od ciąży do odstawienia.

Struktura piersi podczas laktacji

Możesz wierzyć lub nie, ale naukowcy dopiero niedawno odkryli sposób działania sieci kanalików w piersi.

Aż do początków tego stulecia większość wiedzy medycznej na temat produkcji mleka pochodziła z eksperymentów przeprowadzonych przez angielskiego chirurga, sir Astleya Coopera, w 1840 roku.{4} Wywnioskował on, że mleko jest przechowywane w kanalikach i uwalniane poprzez 15 – 20 otworów w brodawce.

Co zdumiewające, kwestię tę zbadano dokładniej dopiero w 2005 roku. Badania przeprowadzone przez współpracowniczkę prof. Hartmanna, dr Donnę Geddes wraz z zespołem – przy wsparciu firmy Medela – wykazały, że piersi w rzeczywistości działają zupełnie inaczej.{5} Kanaliki są jedynie niewielkimi, szerokimi na kilka milimetrów przewodami, które transportują mleko, lecz go nie przechowują. Zamiast tego mleko wytwarzane i przechowywane jest w pęcherzykach mlecznych. Pęcherzyki te są natomiast połączone z kanalikami siecią jeszcze drobniejszych przewodów.{6}

Mleko pozostaje w pęcherzykach, dopóki ssanie niemowlęcia nie wywoła przepływu oksytocyny w organizmie. Wówczas komórki mięśniowe otaczające pęcherzyki mleczne kurczą się, tym samym wyciskając mleko, które płynie kanalikami w kierunku brodawki sutkowej. Jest to tak zwany odruch wypływu, któremu często towarzyszy uczucie łaskotania lub „świszczenia” na początku karmienia – niektóre kobiety nie odczuwają jednak niczego szczególnego.{7}

Badacze odkryli także, że w brodawkach znajduje się mniej otworów, niż wcześniej uważano: zazwyczaj około dziewięciu, a w niektórych przypadkach zaledwie cztery. Aby móc pomieścić mleko w ciąży płynące do tak niewielkiej liczby otworów, kanaliki mleczne poszerzają się nawet o około 68%.{8}  

„Struktura i sposób działania piersi pozostają mniej więcej takie same na przestrzeni całego okresu karmienia piersią, dopóki dziecko nie zmniejszy ilości pobieranego mleka” – wyjaśnia prof. Hartmann.

Laktacja – kiedy się zaczyna?

Mniej więcej na półmetku ciąży pęcherzyki mleczne potrafią już wytwarzać mleko. Na szczęście produkcję hamują jeszcze hormony ciążowe{9} – w przeciwnym razie piersi pękłyby z przepełnienia!

„Wytwarzanie 800 ml mleka dziennie nie jest potrzebne podczas ciąży” – mówi prof. Hartmann. „Dlatego w organizmie utrzymuje się wysoki poziom progesteronu, zapobiegający aktywacji wydzielania pokarmu. Dopiero po wydaleniu łożyska poziom progesteronu zaczyna gwałtownie spadać i następuje zainicjowanie laktacji”. 

Być może zastanawiasz się też, co dzieje się w piersiach po zakończeniu karmienia. Przechodzą one w „stan spoczynku”, jednak nie dzieje się to od razu. „Kiedy matka odstawia dziecko, piersi potrzebują czasu, aby całkowicie zatrzymać produkcję – najczęściej zajmuje to miesiąc lub dwa” – wyjaśnia prof. Hartmann. „Laktacja u ludzi ustaje powoli, w przeciwieństwie do innych gatunków, które radzą sobie z tym szybciej”.

Twoje piersi stopniowo powrócą do stanu sprzed ciąży. A jeżeli znów nastąpi poczęcie, cykl wzrostu i rozwoju rozpocznie się na nowo.{1}