Samenstelling van moedermelk: wat zit er in je moedermelk?

Moedermelk zit vol voedingsstoffen die je baby voeden en beschermen, maar wist je dat de samenstelling ervan verandert? Ontdek de moedermelkbestanddelen en hoe je melk verandert om aan de behoeften van je groeiende baby te voldoen.

Zoals je wellicht verwacht, bevat je moedermelk elementaire essentiële ingrediënten zoals koolhydraten, proteïnen en vetten evenals water om je baby gehydrateerd te houden. ¹ Maar je melk is geen gewoon voedsel – het heeft meer dan alleen voedingswaarde.

De eerste paar dagen: colostrum

De eerste melk die je borsten produceren na de geboorte van je baby wordt colostrum genoemd. Deze dikke, kleverige moedermelk wordt ook wel 'vloeibaar goud' genoemd, niet alleen vanwege de geel- of oranjeachtige kleur ervan, maar omdat deze melk zo belangrijk is voor het voeden en beschermen van je kwetsbare pasgeboren baby.

In het begin produceer je zeer kleine hoeveelheden – slechts 40 tot 50 ml binnen 24 uur ¹¹ – maar aangezien het maagje van je baby nog maar zo groot als een knikker is, heeft hij er niet meer van nodig. Colostrum is ook zeer licht verteerbaar. En de kleine hoeveelheid wordt ruimschoots gecompenseerd door de kwaliteit ervan.

De samenstelling van colostrum

Colostrum heeft dezelfde bestanddelen als je latere melk zal hebben. Alleen zijn de hoeveelheden van deze bestanddelen anders, omdat colostrum is afgestemd op de behoeften van je pasgeboren baby.

Zo wordt colostrum wordt soms een natuurlijke vaccinatie genoemd, omdat er zoveel antistoffen en witte bloedcellen in zitten. Je eerste melk moet deze bevatten om je baby te kunnen beschermen tegen infecties en ziekten, nadat je baby de veiligheid van je baarmoeder heeft verlaten.

De beschermende eigenschappen van colostrum zijn ook belangrijk voor het spijsverteringsstelsel van je baby. Baby's worden geboren met een doordringbare darmwand, die door colostrum wordt bekleed en afgedicht.^12,13 Dit is vooral belangrijk als je baby prematuur geboren is, omdat hij dan een groter risico op de gevaarlijke darmaandoening necrotiserende enterocolitis (NEC) heeft. ¹³

Daarnaast is colostrum rijk aan mineralen en vitaminen, met hogere concentraties vitamine A, E en K dan rijpe moedermelk. Het percentage proteïnen in colostrum is ook hoger. ¹ Verder werkt colostrum als een laxeermiddel dat je baby helpt om de eerste vaste ontlasting, meconium, te produceren. ¹⁴

De weken daarna: overgangsmelk

Tijdens de eerste week van het leven van je baby, ongeveer twee tot vier dagen na de bevalling, ga je meer moedermelk aanmaken. Je kunt voelen dat je borsten voller en steviger worden – dit komt omdat je melkproductie op gang komt. Op de derde dag zal je baby 300 tot 400 ml moedermelk per 24 uur drinken. Tegen de vijfde dag stijgt dat naar 500 tot 800 ml, dus is het geen verrassing als je borsten groter aanvoelen! ¹¹

Van dag vijf tot veertien wordt je melk overgangsmelk genoemd. ¹⁵ Zoals de naam al aangeeft, vormt deze melk de overgang tussen colostrum en rijpe melk. De melk wordt romiger qua kleur en textuur en heeft meer vet, calorieën en lactose (een natuurlijke suiker). Het is daardoor het ideale voedsel voor je snel groeiende pasgeboren baby.

Maar wees gerust: je melk zit nog steeds vol beschermende antistoffen, levende cellen, 'goede' bacteriën en andere bioactieve bestanddelen die helpen je baby gezond te houden.¹⁵

Na vier weken: rijpe melk

Tegen de tijd dat je baby vier weken oud is, is je moedermelk volledig rijp. De melk is rijk aan proteïnen, suiker, vitaminen en mineralen plus talrijke bioactieve bestanddelen zoals hormonen, groeifactoren, enzymen en levende cellen om de gezonde groei en ontwikkeling van je baby te ondersteunen. ⁷

Vanaf vier weken blijven de voedingswaarde en de gehaltes van de bestanddelen in rijpe melk over het algemeen constant. Maar de samenstelling van je moedermelk kan nog steeds van dag tot dag en van voeding tot voeding veranderen.

Als jij of je baby bijvoorbeeld ziek zijn, maakt je lichaam om die specifieke ziekte te bestrijden antistoffen aan, die in je melk terechtkomen. En wat helemaal bijzonder is: zodra je baby de wereld begint te verkennen en speelgoed in zijn mond stopt, stijgt de hoeveelheid beschermende enzymen die bacteriën bestrijden in je melk. ¹⁶ Deze variatie in de samenstelling van moedermelk laat zien hoe de melk zich aanpast aan de veranderende behoeften van je baby.

Wat wordt bedoeld met voormelk en achtermelk?

Het kan je opvallen dat je melk dikker en romiger lijkt aan het einde van een voedingssessie. Dat komt doordat het vetgehalte naarmate de voedingssessie vordert geleidelijk stijgt door het proces van melk die door de borst stroomt. Deze melk wordt vaak achtermelk genoemd, terwijl de eerste, meer 'waterige' melk bekendstaat als voormelk. Door deze namen denk je misschien dat er een omschakelingsmoment is waarbij voormelk overgaat in achtermelk, maar dat is niet zo. Dit is een geleidelijk proces. ¹⁵ Beide melktypen zijn essentiële onderdelen van een complete voeding en zijn rijk aan vitaminen, mineralen, proteïnen en suikers.

Het vetgehalte van je melk houdt verband met hoe leeg je borst is. Je borsten zullen aan het begin van de ene voedingssessie voller zijn (melk met een lager vetgehalte) dan aan het begin van andere voedingen (melk met een hoger vetgehalte). Dus maak je niet te veel zorgen over voormelk en achtermelk – je baby krijgt uiteindelijk per 24 uur een vergelijkbare totale hoeveelheid vet binnen. ¹⁷

Samenstelling van moedermelk na zes maanden

Je vraagt je misschien af wat er met je melk gebeurt als je op de lange termijn doorgaat met borstvoeding geven. Kan je lichaam echt maanden of zelfs jaren achtereen moedermelk van zulke hoge kwaliteit blijven produceren? Het antwoord luidt: onderschat je borsten niet!

Hoewel je vast voedsel moet introduceren als je baby zes maanden oud is om zijn voorraad van bepaalde voedingsstoffen zoals ijzer aan te vullen, ¹⁸ vormt jouw melk nog steeds een groot deel van de voeding van je baby.

Als je baby bijvoorbeeld zeven maanden oud is, haalt hij nog steeds 93% van zijn calorieën uit moedermelk. Zelfs tussen 11 en 16 maanden oud zal de helft van de dagelijkse calorieëninname van je baby van melk afkomstig zijn. ¹⁹

Dus wees gerust in de wetenschap dat jullie allebei nog vele maanden kunnen blijven profiteren van de voordelen van borstvoeding.