Zodra je zwanger bent, begint je lichaam zich voor te bereiden op de komst van je baby. Maar niet alleen je baarmoeder heeft het daar druk mee, de anatomie van je borsten begint ook ingrijpend te veranderen. Lees verder om te ontdekken wat je kunt verwachten in de verschillende trimesters van je zwangerschap, de fase waarin je je baby borstvoeding geeft en wanneer je uiteindelijk stopt met voeden aan de borst.
Borstveranderingen in het eerste trimester
Veel vrouwen merken in de vroege zwangerschap dat hun borsten veranderen, dat is in feite vaak het eerste teken dat je zwanger bent. Door de snelle toename van hormonen en een verandering in de borststructuur kunnen je tepels en borsten al vanaf drie tot vier weken gevoelig en pijnlijk zijn. Sommige moeders in spe hebben tijdens de hele zwangerschap pijnlijke borsten, maar bij de meesten verdwijnt de pijn na het eerste trimester.
"De borstgroei tijdens de zwangerschap kan in de eerste weken snel gaan, of de grootte kan geleidelijk toenemen", legt dr. Jacqueline Kent uit, een vooraanstaande lactatieonderzoeker aan de University of Western Australia. "Iedere vrouw is anders. Het kan zijn dat je borsten pas beginnen te groeien kort voor – of zelfs na – de geboorte. Maar voor het geval je je afvraagt hoeveel je borsten in totaal groeien tijdens de zwangerschap: tegen de tijd dat je melk doorkomt, zijn ze waarschijnlijk al anderhalf keer zo groot als voordat je zwanger werd!"1
Zodra je gewone beha's strak beginnen te zitten – doorgaans rond 12 weken – is het tijd om een zwangerschapsbeha te kopen. De meeste vrouwen vinden een naadloos model van een zachte, ademende stof met brede schouderbandjes het comfortabelst. Je kunt beugels beter vermijden, omdat die in je groeiende melkkanalen kunnen prikken.
Laat je borstmaat opnemen om ervoor te zorgen dat je beha goed past. En laat je borstmaat tijdens de zwangerschap elke paar maanden opnieuw opnemen, want je zult enkele maten doorlopen naarmate je baby en je borsten groeien.
Borstveranderingen in het tweede trimester
Vanaf ongeveer de 15e week van de zwangerschap worden de nieuwe melkproducerende cellen in je borsten actief en rond week 22 beginnen ze melk aan te maken.1 Maar geen zorgen: het grootste deel van deze melk wordt door je lichaam geabsorbeerd, terwijl je zwangerschapshormonen voorkomen dat er te veel melk wordt opgebouwd of dat er melk ontsnapt.
"Tijdens het tweede trimester kun je merken dat je tepels en tepelhoven (de cirkels van huid rond de tepels) groter en donkerder worden", zegt dr. Danielle Prime, die namens Medela onderzoek naar borstvoeding doet. "De tepelhof verandert ook in die zin dat de kleine knobbeltjes of pukkels erop duidelijker zichtbaar worden. Deze knobbeltjes met de prachtige naam ‘Tuberkels van Montgomery’ produceren een verzachtende olie die helpt beschermen tegen pijn en infectie, zodra je borstvoeding begint te geven. Wetenschappers denken zelfs dat de geur van deze olie lijkt op die van vruchtwater, en je pasgeboren baby mogelijk helpt om na de geboorte je tepels te vinden."2
Verwijder deze natuurlijke olie niet van je tepels door agressieve zeep te gebruiken of ze met een handdoek droog te wrijven. Gebruik gewoon warm water en dep ze droog. En als iemand zegt dat je je tepels voor borstvoeding moet 'harden' door erin te knijpen of ze op te wrijven, luister daar dan niet naar!
Als je platte of ingetrokken tepels hebt en je bent al voorbij week 32 van een gezonde zwangerschap, zou je tepelvormers in je beha kunnen gaan dragen. Deze kunnen helpen om je tepels voorzichtig naar buiten te trekken, waardoor je pasgeboren baby makkelijker aangelegd kan worden. Raadpleeg een zorgprofessional of lees ons artikel over ingetrokken of platte tepels voor meer adviezen.
Als je borsten tijdens de zwangerschap een plotse toename in grootte vertonen, kunnen ze jeukerig aanvoelen en kunnen er striae (striemen) ontstaan. Een milde verzachtende crème kan de jeuk verhelpen. Echter, striae zijn normaal gesproken een kwestie van genetica en huidtype; als je er een aangeboren aanleg voor hebt, is er weinig wat je kunt doen om ze te voorkomen. Het goede nieuws is wel dat ze in de loop van de tijd vervagen en minder zichtbaar worden.
Borstveranderingen in het derde trimester
Tijdens het laatste trimester kunnen je borsten weer zwaar of pijnlijk beginnen aan te voelen. Je kunt in bed een slaapbeha dragen voor meer comfort, en het is een goed idee om een ondersteunende sportbeha te dragen als je aan lichaamsbeweging doet, om pijn in de borsten en schade aan het bindweefsel te voorkomen.
Vergeet niet om een paar borstvoedingsbeha's te kopen in de maand voordat je bent uitgerekend. Koop ze zo mogelijk bij een winkel met ervaring in het aanmeten van borstvoedingsbeha's of raadpleeg een online maatwijzer. Iedere vrouw is anders, maar je borsten zijn waarschijnlijk een tot twee cupmaten groter dan vóór de zwangerschap. Je bandmaat zal waarschijnlijk ook groter worden, omdat je ribbenkast zich uitzet om ruimte te maken voor je baby. Je verkoopster moet ook een maat aanbevelen die ruimte laat voor het doorkomen van je melk zodra je baby wordt geboren. Een model met clips dat je met één hand kunt losmaken, kan het makkelijker maken om je baby in een goede houding vast te houden.
Het wonderbaarlijke is dat je melk al klaar is in je borsten voordat je baby wordt geboren. Dat betekent dat er uit je tepels een beetje colostrum – de eerste moedermelk – kan lekken, dat nogal dik en kleverig is. Dat kan al bij 14 weken gebeuren, maar het komt vaker voor in de laatste fase van de zwangerschap. Je kunt zoogkompressen in je beha dragen om vochtige plekken in je kleding te voorkomen.
"Als je vóór de zwangerschap al diabetes had of als je zwangerschapsdiabetes hebt, kan je zorgprofessional je adviseren om met de hand wat colostrum af te kolven en in te vriezen. Een recent onderzoek heeft aangetoond dat dit veilig kan worden gedaan na de 36e week van een overigens gezonde zwangerschap",3 adviseert dr. Prime. "Het kan nuttig zijn om een voorraad colostrum bij de hand te hebben, omdat baby's van moeders met diabetes een hoger risico lopen op lage bloedsuikerniveaus (hypoglykemie), en het beste wat je kunt doen om deze niveaus te helpen stijgen is regelmatig voeden met colostrum. Maar verwacht niet dat je grote hoeveelheden kunt afkolven. Het levert per keer waarschijnlijk maar enkele druppels op en dat is helemaal normaal."
Wat er met je borsten gebeurt na de geboorte
Rond dag twee tot vier nadat je baby is geboren (soms langer als je een keizersnede of traumatische bevalling hebt gehad), voel je dat je borsten veel voller en steviger worden wanneer je melkproductie op gang komt.4
"Deze volheid wordt niet alleen veroorzaakt door de extra melk die je begint aan te maken. De hoeveelheid bloed die rond je borsten circuleert neemt ook toe, en ze kunnen ook meer lymfevocht bevatten", legt dr. Prime uit. "Dit alles gebeurt in reactie op de afnemende niveaus van de zwangerschapshormonen in je lichaam (die geleidelijk aan het dalen zijn sinds de bevalling), waardoor je melkproducerende hormonen aan de slag kunnen."
Je borsten kunnen in deze periode onprettig of zelfs pijnlijk aanvoelen, een aandoening die stuwing wordt genoemd. Deze aandoening komt heel vaak voor en verdwijnt gewoonlijk na enkele dagen. In deze tijd moet je doorgaan met borstvoeding geven. Lees onze tips over wat je kunt doen aan het ongemak en de zwelling en raadpleeg een lactatiekundige of borstvoedingsspecialist, als het probleem aanhoudt.
Wat gebeurt er met je borsten tijdens de lactatie?
Tijdens pakweg de eerste drie maanden waarin je borstvoeding geeft, zullen je borsten vóór een voeding waarschijnlijk nog steeds nogal vol aanvoelen. Naarmate je baby groeit, kun je merken dat ze niet meer zo vol aanvoelen, maar dat betekent niet dat je minder melk aanmaakt. Als je uitsluitend borstvoeding geeft en op aanvraag en je baby groeit goed, zou je nog steeds meer dan voldoende moeten aanmaken.
"Reken er na zes maanden borstvoeding geven op dat je borsten kleiner beginnen te worden", legt dr. Kent uit. "Dat wil niet zeggen dat je minder melk produceert, maar het kan zijn dat je wat van het vetweefsel in de borsten verliest. Tegen de tijd dat je baby 15 maanden oud is, zijn je borsten naar verwachting even groot als voordat je zwanger werd, maar niet kleiner. Dat is het geval ongeacht of je borstvoeding geeft of niet – het is mogelijk dat je dan nog steeds 100 tot 300 ml melk per dag produceert."
Dat lijkt er mee te maken te hebben dat je borsten na zes maanden efficiënter werken, wat volgens het onderzoek van dr. Kent aan een herverdeling van borstweefsel toe te schrijven zou kunnen zijn.5
Hoe veranderen je borsten nadat je bent gestopt met borstvoeding geven?
Wanneer je uiteindelijk stopt met je baby borstvoeding te geven – of dat nu na drie weken, drie maanden of drie jaar is – worden de borstveranderingen die met lactatie samenhingen ongedaan gemaakt. "Wanneer je volledig met borstvoeding geven bent gestopt, kun je erop rekenen dat je borsten binnen de volgende drie maanden terugkeren naar een vergelijkbare grootte als vóór je zwanger werd, voor zover dat niet al is gebeurd", vertelt dr. Kent. Maar als je opnieuw zwanger wordt, begint het hele proces van voren af aan.
