Obrzęk piersi

Pojawieniu się pokarmu pomiędzy drugim i szóstym dniem po porodzie towarzyszy wypełnianie się piersi, które stają się wówczas cięższe i nabrzmiałe; nie powinien jednak pojawiać się ból. Gdy poziom laktacji wzrasta intensywnie w ciągu kilku dni, wskutek czego powstaje więcej mleka, niż dziecko może pobrać, często dochodzi do bolesnego opuchnięcia, czyli obrzęku piersi.

Początkowy obrzęk piersi to przepełnienie pokarmem, które wywołuje zatory żylne i limfatyczne oraz obrzęknięcie tkanki gruczołowej. Obrzęk jest efektem gromadzenia się mleka, krwi oraz innych płynów ustrojowych w piersiach. Często towarzyszy mu puchnięcie okolic piersi lub otoczek brodawek; same piersi stają się twarde i obolałe, a sutki napięte i spłaszczone. Obrzęku tego nie należy mylić z niedrożnością kanalików mlecznych, choć obie przypadłości są skutkiem niewystarczającego opróżniania. Nieleczony obrzęk może prowadzić do zapalenia piersi oraz utrudniać niemowlęciu właściwe jej chwytanie.

Obrzęk występujący podczas okresu karmienia piersią może mieć także charakter patologiczny. Jego przyczyną może być na przykład zbyt ciasny biustonosz lub niewłaściwie dopasowane nosidełko, które uciska kanaliki mleczne. W takim przypadku pewna część piersi staje się wrażliwa na dotyk. Nieleczony obrzęk może prowadzić do obniżonej produkcji pokarmu, zapalenia piersi oraz pojawiania się ropni.

Objawy fizjologicznego obrzęku piersi

Początkowy obrzęk piersi pojawia się zazwyczaj w okresie zwiększonej produkcji mleka po aktywacji wydzielania, czyli od dwóch do sześciu dni po porodzie. Piersi stają się nabrzmiałe, bolące oraz wrażliwe, a skóra zaczerwieniona i błyszcząca. Te ogólne objawy zazwyczaj występują dwustronnie. Zaobserwować można także nieco podwyższoną temperaturę (<38,4°C), ale w przeciwieństwie do zapalenia piersi nie występują objawy ogólnoustrojowe. 

Diagnoza obrzęku piersi

Niezbędna jest konsultacja ze specjalistą w dziedzinie laktacji. Aby prawidłowo zdiagnozować obrzęk piersi, należy dokładnie je zbadać, zwracając uwagę na występowanie zaczerwienienia, wrażliwości na dotyk lub niesymetryczny kształt. 

Metody postępowania

Plan postępowania powinien zostać wprowadzony i monitorowany przez specjalistę lub konsultanta laktacyjnego. Kluczem do skutecznego przeciwdziałania obrzękowi piersi jest dopilnowanie ich częstego i efektywnego opróżniania. Metody, które stosować można jako uzupełnienie zaleceń specjalisty to między innymi:

• Częste i efektywne karmienie piersią lub odciąganie pokarmu, począwszy od pierwszej godziny po porodzie. Matki powinny karmić przynajmniej 8–12 razy dziennie i nie rzadziej niż co trzy godziny.
• Jeżeli karmienie piersią nie jest możliwe, zaleca się odciąganie pokarmu z dużą częstotliwością – 8–12 razy dziennie.
• Używanie przed karmieniem okładów rozgrzewających, które stymulują przepływ mleka
• Chłodzenie obrzękniętej piersi zimnym kompresem lub schłodzonymi liśćmi kapusty może złagodzić ból
• Przed przystawieniem dziecka do piersi można zastosować technikę uciskania otoczki (reverse pressure softening). Metoda ta pozwala zmiękczyć otoczkę brodawki, wykorzystując delikatne nadciśnienie i masaż; jej celem jest przeniesienie części opuchlizny na pozostałe obszary, aby ułatwić niemowlęciu właściwe chwycenie obrzękniętej piersi.
• Jeżeli część piersi odznacza się mniejszym stopniem twardości, matka może ułożyć dziecko w taki sposób, aby jego podbródek znalazł się na równi z miękkimi miejscami.
• Specjalista może także zalecić stosowanie środków przeciwbólowych i przeciwzapalnych, aby usprawnić wypływ mleka.
• Jeżeli symptomy nie ustąpią w ciągu 24–48 godzin lub pojawią się objawy grypopodobne i pogorszenie samopoczucia, należy skontaktować się z lekarzem, gdyż obrzęk piersi może prowadzić do zapalenia piersi 
• Inne metody, które często sprawdzają się jako skuteczne środki łagodzenia bólu, to cieplna terapia ultradźwiękowa piersi oraz masaże.

Abstrakty opracowań

Reverse pressure softening: a simple tool to prepare areola for easier latching during engorgement

Successful breastfeeding requires efficient milk transfer through the nipple-areolar complex, which includes subareolar tissue. Subareolar tissue resistance increases during engorgement, when expanded circulation and excess ...

Cotterman KJ (2004)

J Hum Lact. 20(2):227-37

Maternal intravenous fluids and postpartum breast changes: a pilot observational study

The current breastfeeding initiation rate in Canada is approximately 87%. By one month, about 21% of women have stopped breastfeeding. Engorgement and edema in breast ...

Kujawa-Myles S, Noel-Weiss J, Dunn S, Peterson WE1, Cotterman KJ (2015)

Int Breastfeed J. 2;10:18