Als je baby vóór week 37 van je zwangerschap wordt geboren, wordt hij of zij als prematuur beschouwd.1 We weten niet altijd wat een vroeggeboorte veroorzaakt, maar er zijn factoren die de kans erop vergroten. Dat zijn onder andere zwanger zijn van een tweeling of meerling, bepaalde aandoeningen die van invloed zijn op de moeder of de foetus en een eerdere bevalling van een premature baby.
Omdat premature baby's minder tijd in de baarmoeder hebben doorgebracht, moeten ze wat meer groeien en kunnen ze kwetsbaarder zijn voor ziekten en infecties. Het kan ook nodig zijn dat ze enige tijd in een neonatale intensive care unit (NICU) doorbrengen.
Waarom is moedermelk zo belangrijk voor een premature baby?
Moedermelk is belangrijk voor de optimale groei en ontwikkeling van voldragen baby's en zelfs nog belangrijker voor premature baby's.
Belangrijke factoren, zoals DHA (een vetzuur dat essentieel is voor de ontwikkeling van gezonde hersenen en ogen) en immunoglobuline G (een antistof), worden tijdens de gehele zwangerschap via de placenta van moeder naar foetus getransporteerd.2,3 Omdat ze vroeg worden geboren, hebben premature baby's deze belangrijke factoren niet helemaal in de baarmoeder gekregen, maar melk van de moeders van premature baby's bevat meer vetten en secretoir immunoglobuline dan melk van moeders van voldragen baby's.4
Premature baby's hebben ook een onvolgroeid maagdarmkanaal, wat kan leiden tot problemen met de spijsvertering en de opname van voedingsstoffen, en daarom hebben ze voeding nodig die hun kwetsbare darmen kunnen verwerken. Je moedermelk bevat enzymen die je baby helpen met de spijsvertering,5 alsmede epidermale groeifactor, die helpt bij de groei en ontwikkeling van de darmen.6 Premature baby's die hoofdzakelijk met moedermelk worden gevoed, hebben een aanzienlijk lagere intestinale permeabiliteit dan baby's die hoofdzakelijk kunstvoeding krijgen, wat betekent dat minder deeltjes (die mogelijk ziekten veroorzaken) door de beschermlaag van hun darmen heen in hun bloedbaan terecht kunnen komen.7
Moedermelk is zo belangrijk voor premature baby's dat als hun eigen moeder, om wat voor reden dan ook, hun niet genoeg moedermelk kan geven, ze beter kunnen worden gevoed met donormelk van andere moeders die borstvoeding geven dan met kunstvoeding.
Zorgt moedermelk ervoor dat premature baby's het beter doen?
Je moedermelk bevat beschermende stoffen die kunnen helpen ernstige aandoeningen te voorkomen waarvoor je premature baby kwetsbaar is,8 zoals ernstige infecties,9 retinopatie door prematuriteit (dat tot verlies van het gezichtsvermogen kan leiden)10 en bronchopulmonale dysplasie (een chronische longziekte).11
Hoe meer moedermelk je baby krijgt, hoe lager zijn risico van ziekte.12 Iedere 10 ml (0,3 fl oz) per dag extra, per kg (2,2 lb) van het gewicht van een baby, vermindert het risico van sepsis met 19%.9 En het risico van necrotiserende enterocolitis (NEC), een potentieel dodelijke darmaandoening, is ook tot tien keer zo laag bij premature baby's die moedermelk krijgen vergeleken met baby's die met kunstvoeding worden gevoed.13 Elke druppel telt dus!
Wat nog het belangrijkste is: premature baby's die met de melk van hun moeder worden gevoed, mogen gemiddeld twee weken eerder het ziekenhuis verlaten dan baby's die met kunstvoeding worden gevoed.14 Ze hebben ook een bijna 6% lagere kans om in het eerste jaar opnieuw in het ziekenhuis te worden opgenomen.15
Ook is bewezen dat moedermelk op de langere termijn de mentale en fysieke ontwikkeling verbetert. Onderzoek toont aan dat baby's met een laag geboortegewicht die op de intensive care moedermelk kregen, een voorsprong van maar liefst vijf IQ-punten kunnen hebben ten opzichte van degenen die geen moedermelk kregen15 en ze hadden in hun latere leven ook een betere hartfunctie.17
Heb ik melk als mijn baby onverwacht vroeg komt?
Ja, moeders zijn klaar om halverwege de zwangerschap melk aan te maken. Wanneer je na de geboorte van je baby de placenta baart, dalen je concentraties van het zwangerschapshormoon progesteron, waardoor je borsten colostrum, je eerste melk, beginnen aan te maken. De melkproductie van een moeder wordt gewoonlijk in gang gezet door het aanleggen van haar pasgeboren baby aan de borst en het ritmische zuigen, maar bij een vroeggeboorte kan het voorkomen dat de baby in het begin nog niet aan de borst kan drinken.
Je kunt de zintuiglijke gewaarwordingen die de melkproductie op gang brengen reproduceren door je borsten en tepels met je handen te stimuleren of door een borstkolf te gebruiken, waarmee je je colostrum, dat vol voedingsstoffen zit, kunt verzamelen om aan je baby te geven.18 Hieronder lees je meer over wat je kunt doen als je premature baby nog niet aan de borst kan drinken.
De melkproductie van een moeder komt gewoonlijk op gang rond dag twee tot vier na de geboorte, maar bij een vroeggeboorte kan dit soms worden vertraagd. Echter, een recente studie toonde aan dat bij moeders die binnen één uur na de bevalling afkolfden, de melk op de verwachte tijd 'doorkwam'.19 Om die reden is het ook belangrijk om zo vroeg mogelijk te beginnen met het afkolven van moedermelk.
Hoe kan ik me voorbereiden, als ik weet dat mijn baby vroeg geboren zal worden?
Breng een bezoek aan de neonatale intensive care unit (NICU) om te zien hoe die eruitziet en hoe het personeel voor premature baby's zorgt. Het is ook een goed idee om te weten te komen hoe moedermelk wordt aangemaakt en afgekolfd en om te begrijpen hoe belangrijk moedermelk is, niet alleen als voeding, maar ook als medicijn voor deze baby's. Lees meer hierover in het gratis e-book van Medela: De wonderbaarlijke wetenschap van moedermelk.
Wat als mijn premature baby niet aan de borst kan drinken?
Veel baby's die vóór week 34 worden geboren, hebben moeite om hun zuigen, slikken en ademen te coördineren. Totdat je baby daar klaar voor is, zullen verpleegkundigen voorzichtig een slangetje via zijn neus of mond in zijn maag aanbrengen om hem te voeden. Je baby kan op deze manier al zijn voeding krijgen, totdat hij klaar is om te beginnen met aan de borst te drinken.
Als je baby te zwak is om op je borst aangelegd te blijven, kun je de borstkolf van je ziekenhuis of geboortekliniek gebruiken om als 'baby te fungeren'. Het stimuleren van je borsten met op onderzoek gebaseerde initiatietechnologie20 – die de zuigpatronen van menselijke baby's imiteert – in de eerste uren21 is belangrijk om je melkproductie op gang te helpen brengen en in stand te houden.
Je moet je melk net zo vaak afkolven als een gezonde pasgeboren baby normaal gesproken aan de borst zou drinken. Dat betekent elke twee tot drie uur kolven, met andere woorden, minimaal acht tot twaalf keer in 24 uur.
Het lukt sommige moeders om kleine hoeveelheden afgekolfde moedermelk in de mond van hun baby toe te dienen met een spuit. Of je kunt in moedermelk gedrenkte wattenstaafjes in de mond van je baby doen.22 Hierdoor kan je baby je melk proeven – wat het makkelijker maakt om op volledige borstvoeding over te gaan – en het bekleedt zijn mond met de beschermende bestanddelen uit je moedermelk die zijn immuunsysteem ondersteunen. Er zijn vele methoden mogelijk, dus vraag je zorgprofessional wat je voor je baby kunt doen.
Baby's met een zeer laag geboortegewicht, minder dan 1,5 kg, hebben vaak extra eiwitten, calcium en fosfor nodig en daarom krijgen ze naast moedermelk ook verrijkende stoffen. In sommige landen zijn melkverrijkende stoffen op basis van moedermelk beschikbaar, maar in Japan zijn ze van koemelk afkomstig.
Heb je tips voor het afkolven van melk?
Als je baby naar verwachting een tijdje in de NICU moet blijven, bevelen neonatologen aan een dubbele borstkolf te gebruiken om melk voor je baby af te kolven. Ik beveel altijd de Medela Symphony aan. Door dubbel te kolven kolf je niet alleen sneller af, maar het levert gemiddeld ook 18% meer melk op dan wanneer je per keer maar één borst afkolft.23
Ik moedig moeders ook aan om een zo comfortabel mogelijke omgeving voor het kolven te vinden. Er is brede consensus dat de beste tijd om te kolven meteen na of tijdens langdurig huid-op-huidcontact met je baby is (zie hieronder voor meer over deze 'kangoeroezorg') of terwijl je dichtbij je baby bent en naar hem of haar kunt kijken terwijl je kolft. Oxytocine, het hormoon dat je toeschietreflex veroorzaakt, komt vrij wanneer je naar je baby kijkt, hem aanraakt, ruikt of aan hem denkt,24 dus NICU-personeel moet je een comfortabele en rustige omgeving aanbieden waar je dat kunt doen.
Wat is kangoeroezorg voor premature baby's?
Kangoeroezorg wil zeggen dat ouders gedurende langere perioden huid-op-huidcontact hebben met hun pasgeboren baby door de baby op hun blote borst te leggen. Dit kan uitzonderlijke voordelen hebben voor jou, je baby en je melkproductie. Huid-op-huidcontact helpt om de ademhaling en hartslag van je baby te reguleren en houdt de baby warm terwijl hij of zij uitrust dichtbij jou of je partner. Kangoeroezorg wordt ook in verband gebracht met een betere gezondheid van premature baby's.25 Voor moeders wordt het in verband gebracht met grotere hoeveelheden afgekolfde melk26 en een langere duur van de borstvoeding.27 Als je vóór een voeding tijd maakt voor minstens 30-60 minuten huid-op-huidcontact, heeft je baby de tijd om wakker te worden en zich hongerig te voelen in plaats van dat je hem opjaagt.
Wat als NICU-personeel kunstvoeding aanbiedt?
Aarzel niet om hun te laten weten dat je je baby moedermelk wilt geven en geen kunstvoeding. Als je moedermelk niet genoeg is voor je baby, vraag NICU-medewerkers dan om meer hulp bij het verhogen van je melkproductie.
Het is voor alle moeders met een baby op de NICU normaal om zich bezorgd of gestrest te voelen. Deze gevoelens kunnen soms van invloed zijn op de melkproductie, dus is het van groot belang om alle hulp te vragen die je nodig hebt. Vergeet niet dat je het recht hebt om hulp te vragen. Je zorgprofessionals kunnen je doorverwijzen naar de juiste persoon om je hulp bij de borstvoeding te bieden, zoals een lactatiekundige.
Hoe werkt het bij melkbanken voor donormelk?
Volgens de American Academy of Pediatrics moet gepasteuriseerde donormelk worden gebruikt in gevallen waarin de eigen melk van een moeder niet beschikbaar is ondanks uitgebreide hulp bij de borstvoeding.28 Gecertificeerde melkbanken hebben hoge normen voor het screenen en testen van potentiële donoren, voor pasteurisatie en voor het testen van melk voorafgaand aan het gebruik ervan in ziekenhuizen, om het risico op de overdracht van infecties tot een minimum te beperken.
Hoe kan ik van kolven overstappen op rechtstreekse borstvoeding?
In welke zwangerschapstermijn je baby zich ook bevindt, als hij stabiel genoeg is om hem met huid-op-huidcontact vast te houden, kan het gebeuren dat hij je borsten zoekt om (niet-voedend) zuigen te oefenen. Dat is de perfecte manier voor je baby om te beginnen leren hoe hij aan de borst moet drinken, voordat hij er klaar voor is om het zuigen, slikken en ademen te coördineren.
Baby's zijn dol op de geur van moedermelk, dus als je er wat van op je tepel doet voordat je je baby aan de borst legt, kan dat hem helpen om je tepel te vinden en krijgt hij wellicht zin om te zuigen. Hij slaagt er misschien zelfs in om een beetje melk binnen te krijgen als hij aanhapt. Maak je geen zorgen als hij weinig lijkt te doen – hij leert elke keer iets. Uiteindelijk begint hij misschien een of twee keer te zuigen en gaat dan over op volledige borstvoeding. Tot die tijd kan hij door een slangetje worden gevoed terwijl je hem dicht bij je borst houdt, aangezien dat hem kan helpen om het gevoel van een gevulde maag te associëren met jouw borst en melk.
Niet-voedende borstvoeding kan beginnen zodra kangoeroezorg je goed afgaat, zolang je baby geen bradycardie (een langzame hartslag) of desaturatie (laag zuurstofgehalte in het bloed) heeft. Je baby kan op borstvoeding overgaan als hij of zij daartoe in staat is. Je baby zal geleidelijk de nodige kracht opbouwen om langer aangelegd te blijven en meer melk in te nemen.
